- 16 yaşlı qızı qaçırmaqda ittiham olunan din xadimi vəzifəsindən azad edildi
- Ağ xalat-lı cəllad - anasına görə SSRİ hərbçilərindən qisas alıb
- Mehriban xanım Prezidentə -bu qızın gözləri gözəldir - dedi... - Video
- Azad olunmuş ərazilərə indiyədək ayrılan vəsait - 22 MİLYARD
- Axundun qaçırdığı 16 yaşlı qızın ailəsində faciə baş verib: Hadisənin detalları VİDEO
4 dekabr ÖMƏR XƏYYAMın xatirə günüdür
Günün sitatı4 dekabr 2024 14:19

Qiyasəddin Əbu əlFəth Ömər ibn İbrahim Xəyyam Nişapuri 18 may 1048-ci ildə Xorasan vilayətinin Nişapur şəhərində sənətkar ailəsində anadan olmuşdur. Onun sənətkar ailəsində dünyaya gəlməsini soyadı da sübuta yetirir.
Xəyyam “çadır ustası” mənasını verir. O, “Xəyyam” təxəllüsünü atasının sənətindən almışdır.
O, riyaziyyat, həndəsə, fızika, astronomiya kimi dəqiq elmlərə yiyələnmiş, fəlsəfəni, sufıliyi, Quranşünaslığı, tarixi, hüquqşünaslığı dərindən öyrənmiş, ərəb dilinə və ədəbiyyatına mükəmməl yiyələnmişdir. Ömər Xəyyam astrologiyanın, musiqi nəzəriyyəsinin mahir bilicisi olmuşdur. O, Qurani-Kərimi əzbər bilməklə yanaşı, onun bütün ayələrinin dəqiq təfsirini də verə bilmişdir.
Miladi tarixi ilə 1074, hicri tarixi ilə 467-ci ildə Sultan Məlikşah tərəfindən İsfahanda rəsədxana tikilir və Şərqin ən tanınmış astronomları bu rəsədxanaya cəlb olunur. Xəyyam Nizamülmülkün təkidi ilə saray rəsədxanasının rəisi təyin edilmişdi.
Ömər Xəyyam 18 il bu rəsədxanaya rəhbərlik edir.
Ömər Xəyyamın elmi məşğuliyyətinin başlıca istiqaməti riyaziyyat olmuşdur. İyirmi beş yaşında ilk elmi kəşflərini etmişdir. “Cəbr problemlərinin isbatları haqqında traktatı” Xəyyamı böyük alim kimi tanıtmışdır.
Onun Günəş sisteminin heliosentrik nəzəriyyəsini Kopernikdən çox-çox əvvəl irəli sürməsi də bildirilir.
O, parodiyaya meyil etmiş, misli görünməmiş mənalı rübailər yazmışdır. O, saraylarda yaşamamış, azad yaşamağı üstün tutmuşdur. Çoxları onu bütün dünyada məşhur rübailərin müəllifı kimi tanıyır. XX əsrin əvvəllərində Böyük Britaniyada tikilmiş ən böyük sərnişin gəmisi olan “Titanik” aysberqə çırpılıb batan zaman göyərtəsində 13 milyon sterlinq məbləğində sərvətlə yanaşı, Ömər Xəyyamın qədim əlyazması - “Rübaiyyat”ın olması da məlumdur. Bu, xristian aləmində də Ömər Xəyyam yaradıcılığına böyük marağın sübutudur.
Xəyyam musiqinin riyazi nəzəriyyəsini də işləyib hazırlamışdır.
Xəyyam evlənməyib, qapalı həyat tərzi keçirib. Onu anlaya bilməyən, yaxud anlamaq istəməyən ruhanilərin daimi təqiblərindən həmişə qorxu içində yaşayıb.
Yazılanlara görə, o, həyatının son saatlarında İbn Sinanın “Şəfa kitabı”nı diqqətlə oxuyurmuş. “Tək və cəm” bölməsinə çatanda səhifələr arasına əlfəcin qoyub və yanındakılara vəsiyyət etməkdən ötrü lazımi adamları çağırmaq tapşırığı verib. Bütün günü heç nə yeməyib, heç su da içməyib.
Ömər Xəyyam yaxınlarına deyirmiş ki, “Qəbirim elə yerdə olacaq ki, yaz fəsilində əsən meh onu çiçəklərə qərq edəcək”.
O, həm Şərqdə və ələlxüsus Qərbdə özünün müdriklik, yumor və satira dolu, bəzən də bir qədər qaba səslənən rübailəri ilə məşhurdur.
Şərqdə uzun müddət yaddaşlardan silinən Xəyyamın rübailəri Avropaya Edvard Fitsjeraldın tərcümələri ilə qədəm qoyur və görünməmiş uğur əldə edir.
Ömər Xəyyam qeyri-adi istedada malik idi. O, “QuraniKərim”i əzbərdən bilməklə yanaşı, onun bütün ayələrinin dəqiq təfsirini də verə bilmişdi. Şərqin ən bilikli ilahiyyatçıları Xəyyamdan məsləhət alırdılar.
Xəyyam lüğətində şərab sözü yalnız dərd-qəmi unutmaq, laübalı olmaq mənasında işlənmir. Həmin söz həyat neməti mənasındadır. Həyat nemətlərindən insan səmərəli istifadə edə bilməyəcək, ömrünü cahilcəsinə keçirəcəksə, belə ömür nəyə lazımdır? Həmin əqidə ilə yaşayan şair “fələyə” ona görə nifrət edir ki, guya “haqq və ədalət” mənbəyi olan fələk zəhmətkeş və nəcib insanı həmişə möhtac etmişdir:
Ey fələk, xəsisə izzət verirsən,
Ev, hamam, dəyirman, sərvət verirsən.
Sənin tək fələyə tüpürmək gərək,
Azad adamlara zillət verirsən.
Ev, hamam, dəyirman, sərvət verirsən.
Sənin tək fələyə tüpürmək gərək,
Azad adamlara zillət verirsən.
Olsa şərab, mütrüb,bir gözəl canan,
Bir axar su olsa, bir də gülüstan.
Bu əsil cənnətdir, cəhənnəm sözü,
Boş sözdür, inanma ona heç zaman.
Bir axar su olsa, bir də gülüstan.
Bu əsil cənnətdir, cəhənnəm sözü,
Boş sözdür, inanma ona heç zaman.
O, “Həkim” ləqəbi ilə də yazıb-yaratmışdır.
Ömər Xəyyam 1131-ci ildə öz şəhəri Nişapurda İbn Sinanın “Müalicə haqqında kitab”ını (“Şəfa kitabı”) sinəsinə sıxaraq ölmüşdür. Eretik (küfr) mövzularda yazdığına görə ruhanilər onun müsəlman qəbiristanlığında basdırılmasına etiraz etmişlər. Şair öz bağçasında dəfn edilmişdir.
Avropada onun yaradıcılığını XVIII əsrdə öyrənməyə başlamışlar.
Xəyyamın rübailəri Hafizin, Sədinin, Sənainin və Əttarın divanlarına qarışmışdır.
*****************************************************
Mənbə: Ramil Əliyev - “Orta əsrlər Şərq intibah ədəbiyyatı tarixi” kitabından, Müəllim nəşriyyarı, Bakı – 2014
Oxşar xəbərlər
- Prezident Mingəçevirdə Çin şirkətinin rəhbərini qəbul etdi
24 iyun 2025 23:53
- Zeynəb Xanlarovanın oğlu bu qurumda YÜKSƏK VƏZİFƏDƏ İŞLƏYİR
23 iyun 2025 23:48
- Misir Mərdanov tapşırdı, Fərhad Bədəlbəyli Rəşid Behbudovun qızına iş vermədi - MÜSAHİBƏ
22 iyun 2025 20:11
- DİN-in Hərbi İnstitutunda növbəti buraxılış oldu - FOTO/VİDEO
20 iyun 2025 13:06
- Bu şənbə rəsmi iş günüdür
17 iyun 2025 23:21
- Bakıda Osmanlı əsirləri və qardaş yardımı mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirildi (FOTO)
17 iyun 2025 21:23
- AMEA-dakı qalmaqalla bağlı qərar: Şöbə müdirinin şikayəti ilə professor cərimələndi
15 iyun 2025 20:02
- Paytaxt əhalisinin sayı 2 milyonu ötüb - Ən çox artım Sabunçudadır - 331 MİN NƏFƏR
13 iyun 2025 12:20
- Dünyanın müxtəlif ölkələrində 1 dollara nələr almaq olar? - Bəs Azərbaycanda
8 iyun 2025 18:33
- Qurban bayramınız mübarək!
6 iyun 2025 13:26
Xəbər lenti
- Orxan İsmayılzadə atalıq testindən qaçır, aliment ödəmir – sabah məhkəmə var
25 iyun 03:08
- Ərdoğan Trampla GÖRÜŞDÜ - Nələr müzakirə olundu?
25 iyun 02:55
- 16 yaşlı qızı qaçırmaqda ittiham olunan din xadimi vəzifəsindən azad edildi
25 iyun 02:11
- Ağ xalat-lı cəllad - anasına görə SSRİ hərbçilərindən qisas alıb
25 iyun 00:07
- Prezident Mingəçevirdə Çin şirkətinin rəhbərini qəbul etdi
24 iyun 23:53
- Orta Əsrlərdə Türk Xanədanlarının saray intriqaları və zəhər savaşları
24 iyun 22:55
- Şəmşad Ağanın həbs müddəti uzadıldı
24 iyun 21:47
- Mehriban xanım Prezidentə -bu qızın gözləri gözəldir - dedi... - Video
24 iyun 09:05
- Azad olunmuş ərazilərə indiyədək ayrılan vəsait - 22 MİLYARD
24 iyun 08:53
- Axundun qaçırdığı 16 yaşlı qızın ailəsində faciə baş verib: Hadisənin detalları VİDEO
24 iyun 08:35
- İran atəşkəsə RAZILAŞDI – ABŞ və Qətərin vasitəçiliyi nəticə verdi
24 iyun 08:22
- İran və İsrail atəşkəsə razılaşıb, 12 günlük müharibə bitir - Trampdan sensasion açıqlama
24 iyun 08:11
- Prezident İlham Əliyev Yevlax pilot aqroparkının açılışında iştirak edib
24 iyun 01:40
- Zeynəb Xanlarovanın oğlu bu qurumda YÜKSƏK VƏZİFƏDƏ İŞLƏYİR
23 iyun 23:48
- Əhməd Orucun oğlu vəfat etdi - Foto
23 iyun 23:14
- Tramp zərbədən öncə hər kəsi belə aldadıb...
23 iyun 08:19
- İsrail qırıcıları Tehran və İranın qərbinə 30 bomba atıblar
23 iyun 08:07
- Yaqub Zurufçunun oğlu qırmızı diplom aldı
23 iyun 07:58
- Prezidentin nəvələri Rafael Fiziyev ilə görüşdü
23 iyun 07:46
- Sevil Əliyevanın oğlu bu məşhurların nəvəsi ilə ailə qurdu
23 iyun 00:42
- İsrail Tehrandakı hərbi obyektlərə zərbələr endirir
23 iyun 00:35
- Avropanın ƏN QISA BOYLU xalqı NECƏ ƏN UZUN BOYLU OLDU ? Möcüzə, yoxsa RİFAH ?
22 iyun 23:37
- TƏCİLİ! İran parlamentindən Hörmüz boğazı ilə bağlı QƏRAR
22 iyun 22:36
- Qarpız sevənlərə 4 XƏBƏRDARLIQ – Mütləq OXUYUN
22 iyun 20:33
- Misir Mərdanov tapşırdı, Fərhad Bədəlbəyli Rəşid Behbudovun qızına iş vermədi - MÜSAHİBƏ
22 iyun 20:11
- Türkan Şoray buna görə çox sevilir – Özü AÇIQLADI
22 iyun 14:49
- Rosqvardiyanın azərbaycanlı idarə rəis həbs edildi
22 iyun 13:08
- Günəşdən 300 000 dəfə isti - 5 TRİLİYON DƏRƏCƏ İSTİ
22 iyun 12:46
- Prezident Administrasiyasınında 25 il aparıcı MƏSLƏHƏTÇİ işləyən şəxs vətəndaşlara 100 MİN atıb və...2 İL CƏZA
22 iyun 12:02
- Rusiyanın öz başına gəldi – Dağlıq Altay türkləri ÜSYAN EDİR
22 iyun 11:12
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya