1500 il əvvəl Roma İmperiyasının süqutu: Strateji səhvlər, iqtisadi tənəzzül...
Dünya11 dekabr 2024 15:10

1500 il əvvəl Roma İmperiyasının süqutuna səbəb olan proseslər uzun illərdir tədqiqatçıların diqqət mərkəzindədir. Son araşdırmalar göstərir ki, imperiyanın zəifləməsi, iqtisadi problemlərin və strateji səhvlərin birləşməsindən qaynaqlanıb.
Qayanrinfo bu barədə "Daily Mail"ə istinadən xəbər verir.
Ticari yolların itirilməsi və iqtisadi zəifləmə
Araşdırmalara əsasən, Roma İmperiyasının rəqibi olan Sasanilər (Farslar) ilə olan müharibələrdə edilən səhvlər Roma iqtisadiyyatının zəifləməsinə səbəb olub. Eramızdan əvvəl 54-cü ildən dən eramızın 628-ci ilinəə qədər davam edən Roma-Fars müharibələri zamanı Sasanilər Roma imperiyasının ticarət yollarını ələ keçirib. Bu, iqtisadi sistemin çökməsi və əhalinin bir hissəsinin Konstantinopola (indiki İstanbul) köçməsinə səbəb olub.
Arxeoloji araşdırmaların nəticələri
Araşdırma qrupu, Aralıq dənizində Roma İmperiyasına aid gəmilərin qalıqlarını tədqiq edib. 7-ci əsrin ikinci yarısından etibarən Roma gəmilərinin sayı yüzlərlə olduğu halda, bu dövrdən sonra 10-20-yə qədər azaldığı məlum olub. Əlavə olaraq, Türkiyə, İsrail, Tunis, Misir və Yunanıstan kimi yerlərdə Roma ticarət mallarına dair minlərlə arxeoloji tapıntılar tədqiq edilib.
İsrailin Nessana bölgəsində tapılan 16,000-dən çox saxsı qırıntıları, xüsusilə ermazının 550-700-cü illər arasında iqtisadi aktivliyin və rifahın artdığını göstərib. Tədqiqatçılar bu tapıntını Roma iqtisadiyyatının bəzi sahələrdə hələ də güclü qalmasının sübutu kimi qiymətləndirir.
Savaşlar və ticarət yollarının əldən çıxması
7-ci əsrdən sonra Roma gəmilərinin azalması Fars müharibələri və İslam fəthləri ilə əlaqələndirilir. Bu dövrdə Konstantinopol ətrafındakı ərazilərin və Aralıq dənizindəki ticarət yollarının itirilməsi Roma ticarətinə ciddi zərbə vurub.
İqlim və epidemiyaların təsiri
Əvvəlki araşdırmalarda, 543-cü ildəki vəba epidemiyası və 6-cı əsrin ortalarından etibarən güclənən iqlim dəyişikliyi də Roma İmperiyasının süqutunda mühüm amillər kimi göstərilmişdi. Lakin son araşdırmalar göstərir ki, Roma ticarəti bu dövrdə bəzi bölgələrdə aktiv qalıb.
Tarixi dərslər
Roma İmperiyasının süqutu, iqtisadi zəifləmənin, strateji səhvlərin və xarici təhlükələrin birləşməsi nəticəsində baş verib. Bu, qədim dünya tarixində ən mühüm hadisələrdən biri olaraq tədqiqatçılar üçün maraqlı bir araşdırma sahəsi olmağa davam edir.
Roma və Pers imperiyaları arasında davam edən müharibələr, xüsusilə Mesopotamiya və Şimali Suriya kimi strateji ərazilərdə nüfuz artırmaq istəyindən qaynaqlanırdı. Bu bölgələr həm sərhədin qorunması, həm də həyati ticarət yollarına çıxış baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.
Ninova döyüşü və Roma ordusunun qələbəsi
Roma imperatoru Herakleiosun rəhbərliyi ilə Roma ordusu, Pers torpaqlarına hücum edərək onları hazırlıqsız yaxalamağa çalışdı. Bu strategiya nəticəsində Pers ordusu Ninova xarabalıqları yaxınlığında döyüşməyə məcbur edildi və Roma ordusu böyük qələbə qazandı. Lakin bu hərbi uğur Roma İmperiyasının uzunmüddətli zəifləyişini dayandıra bilmədi. Ticari yolların itirilməsi və iqtisadiyyatın çöküşü imperiyanın tarix səhnəsindən silinməsi ilə nəticələndi.
Mini buz dövrü və iqlim faktorunun təsiri
Bəzi tədqiqatçılar, 6-cı əsrdə baş verən mini buz dövrünün Roma İmperiyasının süqutunu sürətləndirdiyini irəli sürürlər. Lakin araşdırma qrupunun üzvləri Olşanetski və Kosiyns bu yanaşmanı problemli hesab edirlər. Onların fikrincə, tarixdə baş verən mühüm hadisələri yalnız iqlim dəyişikliklərinə və ya vəba kimi epidemiyalara bağlamaq səhv yanaşmadır.
Qeyd edilir iqlim dəyişikliyi və vərəm kimi faktorlar keçmişdə bəzən həddindən artıq şişirdilib.
"Keçmişdə baş vermiş hər bir mühüm hadisənin iqlim dəyişikliyi və ya epidemiya ilə əlaqələndirilməsi problemlidir. Bu yanaşma, insan fəaliyyəti nəticəsində baş verən müasir iqlim dəyişikliyinin real bir problem olmadığını müdafiə edən fikirlərə təsadüfən dəstək ola bilər", deyə Olşanetski və Kosiyns bildirib.
İqlim dəyişiklikləri ilə bağlı müasir mübahisələrə təsiri
Araşdırmaçılar bildirirlər ki, keçmişdəki iqlim dəyişikliklərinin təsirlərini şişirtmək, günümüzdə insan fəaliyyətindən qaynaqlanan iqlim dəyişikliklərinin ciddi problem olmadığı barədə yanlış fikirlərə yol aça bilər. Onlar bu tip arqumentlərin müasir iqlim müzakirələrinə mənfi təsir göstərə biləcəyini vurğulayırlar.
Son nəticə
Roma İmperiyasının zəifləməsi, strateji səhvlər, iqtisadi tənəzzül və xarici rəqiblərin güclənməsi kimi müxtəlif faktorların birləşməsi ilə izah edilir. İqlim dəyişiklikləri və epidemiyalar isə bu prosesdə yalnız məhdud bir rol oynamışdır.
Aydın
Oxşar xəbərlər
- Böyük terror-un kiçik qurbanları – Stalin rejiminin düşərgələrdə məhv etdiyi körpələr
6 sentyabr 2025 14:42
- Dəmir barmaqlıqlar arxasında dözə bilməyən məmurlar...- FOTOLAR
6 sentyabr 2025 14:37
- II Əbdülhəmid Fələstini yəhudilərə niyə satmadı?
6 sentyabr 2025 00:26
- Həmin liderlər İlham Əliyevlə şəkil çəkdirmək üçün Bakıda növbəyə dururlar
5 sentyabr 2025 17:00
- Lavrov Özbəkistanda RUS dilinə görə biabırçılıq etdi: - SKANDAL
5 sentyabr 2025 10:54
- Aktyor fəhlə kimi işlədilib: Bakı Dövlət Sirkində nə baş verir? (VİDEO)
5 sentyabr 2025 10:15
- II dünya müharibəsi ilə bağlı gizli sənəd - yapon generalların etirafları
4 sentyabr 2025 14:19
- Telefonda icra başçısını təhqir etdi - Məhkəmə qərarı
4 sentyabr 2025 12:08
- Ayaz Mütəllibov və Ter-Petrosyan Yeltsinlə birgə –35 il əvvəl Rusiyanın sülh planı necə iflasa uğrayıb?
4 sentyabr 2025 10:39
- Rusiya şərtini açıqladı: Bakı bunu etsə...
4 sentyabr 2025 09:59
Xəbər lenti
- İlin sonunadək amnistiya gözlənilir ?
06 sentyabr 14:49
- Böyük terror-un kiçik qurbanları – Stalin rejiminin düşərgələrdə məhv etdiyi körpələr
06 sentyabr 14:42
- Dəmir barmaqlıqlar arxasında dözə bilməyən məmurlar...- FOTOLAR
06 sentyabr 14:37
- Tramp Pentaqonun adını rəsmən Müharibə Nazirliyi olaraq dəyişdirib
06 sentyabr 01:01
- II Əbdülhəmid Fələstini yəhudilərə niyə satmadı?
06 sentyabr 00:26
- DÇ-2026: Azərbaycan millisi 4 : 0 uduzur (YENİLƏNİR)
06 sentyabr 00:21
- Uzunömürlü insanların SİRRİ BU İMİŞ
05 sentyabr 17:21
- NAR uşaqlar üçün maarifləndirici tədbirlərə dəstək verir - Fotolar
05 sentyabr 17:09
- Həmin liderlər İlham Əliyevlə şəkil çəkdirmək üçün Bakıda növbəyə dururlar
05 sentyabr 17:00
- Prezident yol təmirinə 2 milyon manat ayırdı
05 sentyabr 13:56
- Milli Məclisin xüsusi iclası keçiriləcək
05 sentyabr 12:35
- Yalandır, Rusiya bizə heç bir sığorta ödənişi etməyib - Hökumənin atası
05 sentyabr 11:48
- Lavrov Özbəkistanda RUS dilinə görə biabırçılıq etdi: - SKANDAL
05 sentyabr 10:54
- Azərbaycan İslandiyaya qarşı
05 sentyabr 10:28
- -Tağıyev- filmi Oskar-a namizəd təqdim edildi
05 sentyabr 10:20
- Aktyor fəhlə kimi işlədilib: Bakı Dövlət Sirkində nə baş verir? (VİDEO)
05 sentyabr 10:13
- BİR RİYAZİYYATÇININ MANİFESTİ - Etibar Əliyevin YAZISI
05 sentyabr 01:00
- Dilindən arı sancdı, 61 yaşlı kişi öldü
05 sentyabr 00:25
- Prezident səfiri geri çağırdı
04 sentyabr 21:46
- Sumqayıtda 35 yaşlı kişi tanışının qulağını dişləyərək qopardı
04 sentyabr 21:13
- II dünya müharibəsi ilə bağlı gizli sənəd - yapon generalların etirafları
04 sentyabr 14:19
- Deputat MƏHKƏMƏDƏ seçiciyə uduzdu
04 sentyabr 13:56
- Qazaxıstanın xarici işlər naziri saxlanıldı
04 sentyabr 13:45
- Telefonda icra başçısını təhqir etdi - Məhkəmə qərarı
04 sentyabr 12:08
- Ayaz Mütəllibov və Ter-Petrosyan Yeltsinlə birgə –35 il əvvəl Rusiyanın sülh planı necə iflasa uğrayıb?
04 sentyabr 10:39
- Rusiya şərtini açıqladı: Bakı bunu etsə...
04 sentyabr 09:59
- Azərbaycan iki ölkəyə 3.6 TON QURBAĞA ayağı SATIB
04 sentyabr 01:52
- Prezidentin Çinə səfəri başa çatdı
03 sentyabr 23:10
- Putin Azərbaycanla münasibətlərdən danışdı
03 sentyabr 23:01
- Azərbaycan bu ölkədə səfirlik açır
03 sentyabr 22:47
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya