Boykot tarixi: 19-cu əsrdən bu günə qədər gələn müqavimət hekayəsi

Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) başqanı Özgür Özəl vətəndaşları İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsinin (İBB) bələdiyyə sədri Əkrəm İmamoğlunun həbsindən sonra Saraçhanedə etirazların 6-cı günündə boykot çağırışı edib. Bəs tarixdə ilk boykot ifadəsi necə yaranıb? 

NUH.az     lent.az-a istinadən bildirir ki, "boykot" sözünün əslində kifayət qədər maraqlı tarixçəsi var. Onun mənşəyi 19-cu əsrə gedib çıxır və adını ingilis torpaq mülkiyyətçisindən götürür. Beləliklə, boykot termini necə yaranıb və zaman keçdikcə necə inkişaf edib?

Boykot konsepsiyasının yaranması

Boykot sözü 1880-ci illərdə İrlandiyada baş vermiş bir hadisədən götürülüb. Britaniya ordusundan təqaüdə çıxmış kapitan Çarlz Kanninqem Boykot İrlandiyanın Mayo qraflığında torpaq inzibatçısı vəzifəsində çalışırdı. Həmin vaxt İrlandiyada torpaq sahibləri ilə fermerlər arasında böyük gərginlik yaşanırdı. Fermerlər yüksək icarə haqqı və ədalətsiz torpaq siyasəti ucbatından ağır vəziyyətdə idilər və daha yaxşı şərait tələb edirdilər.

İrlandiyalı fermerlərin müqaviməti

İrlandiya Torpaq Liqasının rəhbərliyi altında Çarlz Boykotun rəhbərlik etdiyi fermerlər kirayə haqqının azaldılmasını tələb ediblər. Lakin Boykot bu tələbləri rədd edib və bəzi fermerləri qovub. İrlandiya Torpaq Liqasının liderlərindən biri olan Çarlz Stuart Parnellin çağırışından sonra fermerlər Boykota qarşı kütləvi etiraz hərəkatına başlayıblar.

Bu hərəkatın ən diqqət çəkən cəhəti o idi ki, fiziki zorakılığa əl atmadan, tamamilə passiv müqavimətlə həyata keçirilib. Fermerlər və yerli sakinlər Boykotun biznesini tamamilə dayandırıblar. Qulluqçular, fəhlələr və tacirlər onunla işləməkdən imtina ediblər. Hətta poçt xidməti də ona xidmət etməyib. Bu vəziyyət Boykotu o qədər gərginləşdirib ki, o, İngiltərədən xüsusi olaraq gətirilən işçilərlə məhsul yığmağa məcbur olub. Lakin bu prosesdə ödənilən xərclər alınan məhsulların dəyərindən qat-qat yüksək olub.

Boykotun təkamülü və onun qlobal təsiri

Çarlz Boykotun adı bu müqavimətin simvolu olub və onun adı fel kimi işlənməyə başlayıb. "Boykot" sözü ingilis dilinə daxil olub və tezliklə başqa dillərə də yayılıb. Fransız, alman və türk dillərində də rast gəlinən "boykot" termini bir şəxsə, şirkətə və ya ölkəyə qarşı təşkil edilmiş etirazlara işarə edən beynəlxalq anlayışa çevrilib.

Boykot 20-21-ci əsrlərdə vətəndaş itaətsizliyi və etiraz hərəkatlarının mühüm vasitəsi kimi istifadə edilib. Cənubi Afrikada aparteid rejiminə, ABŞ-da Roza Parks və kiçik Martin Lüter Kinqə qarşı iqtisadi boykotlar. Avtobus xətləri boykot edilib... və bu gün müxtəlif markalara və ya ölkələrə qarşı iqtisadi və mədəni boykotlar bu strategiyanın nə qədər təsirli olduğunu sübut edib.