Atatürk Azərbaycanı Sovet Rusiyasının işğalından xilas edə bilərdimi?
90-cı illərdən bəri bəzi şəxslər belə bir iddia ilə çıxış edirlər ki, guya Mustafa Kamal Atatürk hökuməti 1920-ci ildə Azərbaycanı bolşeviklərə "satıb". Düzdür, Qurtuluş Savaşı dövründə Ankara ilə Moskva arasında iqtisadi və siyasi ittifaqın varlığı danılmazdır, amma Qafqazın işğalını bu dostluğa aid etmək absurddur. İstanbuldakı Osmanlı hökümətinin min cür təzyiq altında, əziyyətlə təbliğat aparan Atatürk, nəhayət, 23 aprel 1920-ci il tarixində Türk Böyük Millət Məclisinin açılışını edir və beləcə, Anadoluda eyni anda 2 fərqli türk-müsəlman höküməti yaranır.
I Dünya Müharibəsində ağır məğlubiyyətə düçar olmuş Osmanlı İmperiyası 4 dövlətdən asılılığı qəbul etmiş, bir neçə şəhərdən başqa, bütün vilayətlərini itirmişdi. Lakin dövrün sultanı VI Mehmed, yaxud digər adı ilə Sultan Vəhdəddin taxt-tacını əldən verməmək üçün çox işlər görmüşdü, nəticədə, buna nail olmuşdu. Anadoludakı türklərə mübarizəni dayandırmaları barədə çağırışlar edən, Atatürkü xəyanətdə ittiham edən İstanbul hökümətinin bu mövzuda bütün cəhdləri uğursuzluqla nəticələnirdi.Çünki Mustafa Kamal Paşanın öndərliyini qəbul edən kütlələr üçün "ox yaydan çıxmışdı".
Elə bu kütlələri yönləndirən şəxslər Atatürkün başçılığı altında 23 aprel 1920-ci il tarixində Ankarada toplanırlar və Milli Məclisi açıq elan edirlər. Qeyd edək ki, həmin dövrə qədər Qurtuluş Savaşında işğalçılara qarşı mübarizəni "Kuvayi-Milliye" aparırdı. Və bu təşkilat qeyri-nizami döyüşən yerli özünümüdafiə təşkilatı idi. Yəni heç kim onlara "bunu edin" əmri verə bilmirdi. Lakin 23 aprel tarixindən başlayaraq "Türk Milli Hərəkatı" yaradılır və beləcə, nizami qoşun təşkil edilir, sərkərdələr və onların döyüşəcəkləri bölgələr müəyyənləşdirilir. Təbii ki, bu işlər uzun müddət və gərgin əmək tələb edirdi. "Kuvayi-Milliye"nin tamamilə ləğvi 1921-ci ildə baş verəcəkdi.
Yəni, 28 aprel 1920-ci il tarixində Azərbaycan Sovet Rusiyası tərəfindən işğal olunarkən Türkiyədə Atatürkün hakimiyyətinin quruluşundan heç 100 saat da keçməmişdi. Belə qısa bir müddətdə hər hansı bir "satış" prosesindən danışmaq absurddur. Bundan əlavə, Ankara hökuməti Azərbaycanı qorumaq istəsəydi belə, nə edə bilərdi? Qızıl Ordunun Bakıya daxil olduğu tarixdə Mustafa Kamal Paşanın əmrində Qafqaza göndərə biləcəyi nizami bir qoşun mövcud deyildi.
Fərz edək ki, "Kuvayi-Milliye" "Bakı üçün döyüşmək" barədə əmr aldı. Bu halda onların gəlişi mümkün idimi? Xeyr, çünki I Dünya Müharibəsindən sonra fransızların və rusların dəstəyini alan ermənilər Şərqi Anadolu bölgəsini işğal etmişdilər. Yalnız 28 oktyabr 1920-ci ildə Kazım Karabəkir Paşanın qoşunlarının 10 günlük hərəkatı nəticəsində ermənilər darmadağın edildilər və Türkiyənin Qafqazla olan sərhədləri bərpa edildi. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, Atatürkün bizə kömək üçün göndərə biləcəyi nə nizami qoşunu var idi, nə də həmin qoşunu göndərəcəyi yolu.
1920-ci ilin aprelində Anadolunun işğal olunmuş əraziləri
Ankara höküməti ilə Sovet Rusiyasının danışıqla Qafqazı bölüşdürdüyünü iddia edənlər isə. Sadəcə olaraq, nəzərə almalıdırlar ki, Türkiyə və Rusiyanın ilk şifahi razılığı 1920-ci ilin sentyabr ayına təsadüf edir. Həmin anlaşmaya əsasən, ruslar ermənilərə hərbi və maddi yardım göndərməyi dayandırırlar. Deməli, sentyabr ayından öncə Rusiya Ermənistanın müttəfiqi rolunda çıxış edir və Qurtuluş Savaşında Ankaraya düşmən mövqeyində dururdu.
Bütün türk xalqları üçün tarixi şəxsiyyət olan, öndərliyi, fikirləri və vətənpərvərliyi nümunə kimi şəksiz qəbul edilən Mustafa Kamal Paşa Atatürkə qarşı yürüdülən antireklam kampaniyası tamamilə böhtanlar üzərində qurulub. Həqiqətlər bütün saflığı ilə göz önündədir. Lazım olan tək şey araşdırmaq və yalnız bundan sonra inanmaqdır.
Rüstəm İsmayılbəyli. Virtualaz.org
NUH.az
- Niyə 1976 xəritəsinə razı olduq? Göyçə masadadır? - Sensasion detal
18 may 2024 10:50
- Prezidentlə xanımı Həzi Aslanovun məzarını ziyarət etdi
9 may 2024 12:11
- Azərbaycanda Qələbə Günü qeyd olunur
9 may 2024 11:57
- Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək yoldan görüntülər (VİDEO)
7 may 2024 08:55
- SSRİ xəritələrinə baxın: o ərazilər Azərbaycanındır - Tomas de Vaal
7 may 2024 01:20
- 500 illik zavod görün hansı sirrin üstünü açdı
7 may 2024 00:32
- Bakcell çempion şahmatçı Ülviyyə Fətəliyevanı təbrik etdi - Fotolar
2 may 2024 21:18
- Sənədsiz evlərlə bağlı yenilik (VİDEO)
2 may 2024 10:47
- ADNA terrorundan 15 il ötür...
30 aprel 2024 10:28
- Akademik Zərifə Əliyevanın doğum günüdür
28 aprel 2024 13:21
- İntim videolar çəkən polkovniklə bağlı ŞOK AÇIQLAMA
18 may 11:06
- Niyə 1976 xəritəsinə razı olduq? Göyçə masadadır? - Sensasion detal
18 may 10:50
- Xaricdə oxuyan nə qədər məzunumuz geri qayıdıb? - açıqlama
18 may 10:00
- Təzyiq ölçərkən ən çox yol verdiyi səhvlər
18 may 09:49
- Brejnevə qarşı üsyana qalxan birinci katib – DTK onu mehmanxanada zərərsizləşdirib...”
17 may 23:22
- Prezidentlər naharda nələr yeyiblər - Fotolar
17 may 22:09
- Mikayıl İsmayılovun keçmiş gəlini Fidan Abbasova HƏBS OLUNMAYIB
17 may 19:55
- Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının və MHUİB-nin üzvü, bəstəkar İlham Azmanlının 60 illiyi qeyd olundu
17 may 19:09
- Zakir Həsənov general-mayora yüksək vəzifə verdi
17 may 19:00
- Prezidentlər Cıdır düzündə - Fotolar
17 may 18:42
- NAR-an voleybol üzrə milli komandalarımıza dəstək
17 may 18:09
- Ərdoğan bu generalları əfv etdi
17 may 12:24
- Nazir baş həkimi işdən çıxdı - Yeni təyinat
16 may 21:27
- Məhkəməni təxirə saldırıb vaxt qazanan Gülnarə Bayramova qardaşı Gündüz Əliyevlə qurduğu plandı?
16 may 21:00
- Oliqarx Mikayıl İsmayılovun keçmiş gəlinindən ŞOK AÇIQLAMALAR-VIDEO
16 may 18:03
- Prezidentlərin geniş tərkibdə görüşü oldu - Fotolar - Yenilənib
16 may 17:47
- Prezident bu qurumun ləğv edilməsinin vaxtı çatdığını bildirir
15 may 13:22
- Bakcell F1 Star Azərbaycanda ən sürətli fiber internetini təqdim edir
15 may 13:11
- Prezident qəbul keçirdi - Fotolar - Yenilənib
14 may 13:17
- Zakir Fərəcov korrupsiyaya bulaşanları niyə qoruyur
14 may 13:00
- Anası ayrılmaq istəyib, məşqçi də hirsini Fəriddən çıxıb – Şahid DANIŞDI
13 may 11:42
- Prezident qəbul keçirdi - Fotolar
13 may 11:13
- Prezident məni bağrına basdı, çox həyəcanlı idim - Fotolar
12 may 12:09
- Zakir Fərəcov məhkəməyə verildi
11 may 19:34
- Ziba Osmanova iki azyaşlını maşınla vurdu
11 may 19:18
- Ramiz Tahirov vəzifəsindən azad olundu - Foto
11 may 16:54
- Güllələnən icra başçısının qızına da Şuşada ev verildi - Foto
11 may 16:39
- Prezident Füzulidə açılış etdi - Fotolar - Yenilənib
10 may 16:17
- Müşfiq Atakişiyevə 14 il 6 ay həbs cəzası verildi
10 may 16:10
- İnsan dərisindən əşya hazırlayan, məhbuslara cəhənnəm əzabı yaşadan ər-arvad (VİDEO)
10 may 12:27