Son xəbərlər:

AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti

Azərbaycanda amazon qadınların olması ilə bağlı, hətta amazon qadınlar ölkəsinin məhz Azərbaycanda olması ilə bağlı çoxlu elmi mülahizələr var. Azərbaycanda qadınların adı ilə bağlı 60 mağara, 15 qız qalası var. Araşdırmalar göstərir ki, dünyanın heç bir yerində Qafqaz Albaniyasında, xüsusilə Azərbaycanda olduğu qədər Qız qalaları yoxdur. Azərbaycanda qadın və qız adlı kifayət qədər qalalar, abidələr var.

Zaqatalada yerləşən Pəri qalası, İsmayıllı rayonunun Xanəgah kəndində və Bakıda Qız qalaları və sairələrini misal göstərə bilərəm. Laçın rayonundakı Qırxqız dağlarına yaxın kəndlərdə amazonkaların izləri mövcud imiş. Cicimli kəndində olan "Cicim ocağı" adlanan ana qəbiri, Ərdəşəvi kəndi yaxınlığında bir neçə yerdə öz şəxsi sürsatı ilə dəfn olunan qadın qəbirləri bizi amazonkaların izlərinə götürür.

Britaniyanın "The Observer” nəşri yazır: "Britaniya arxeoloqları Naxçıvan tunc dövrünə aid məzarların tədqiqi zamanı qədim Yunanıstan əfsanələrində adı çəkilən amazonların mövcudluğunu təsdiq edən artefaktlara rast gəliblər”

Qeyd edim ki, qədim Azərbaycan sakinləri olan MAQ-da baş kahinə Sarı Ana, yaxud da Sarı Nənə deyirdilər və sarı geyimli qadın olmaqla 12 qadın ibadət sistemləri vardı.

Albaniyanın dağlıq vilayətlərindən biri Parisos adlanırdı. 1139-cu il zəlzələsində Parisos şəhəri və vəngi dağılmışdır.

Kitabi Dədə-Qorqud dastanında Bamsı Beyrək özünə həyat yoldaşı arzulayanda atasına dediyi qızı əlamətləri tam Amazon qadını tipinə uyğun gəlir. Beyrək söyləyir ki,” o qız elə olmalıdır ki, məndən qabaq dursun, məndən qabaq ata minsin, məndən qabaq döyüşə baş vurub baş gətirsin”

Azərbaycanda ailə kultunun möhkəmliyini, süd anasının müqəddəs sayılmasını, məişət və təsərrüfat işlərində qadının aparıcı rolunu amazonkaların tarixi məskənlərinin bu ərazilərdə olması ilə əlaqələndirirlər.

Yunanlarda mifalogiyada amazonkalar haqqında məlumat varsa, Azərbaycandan isə arxeoloji izlər və verbal tekstlərdə bu barədə məlumatlar var.

Eramızdan əvvəl I əsrdə yaşayan tarixçi Pompeius Trogus Böyük İskəndərin Atropenaya yürüşünü anladarkən yazır: "Böyük İskəndər xəzərləri və midiyalıları yendi. Orada 300 qadınla bərabər amazon kraliçası Talestris ya da Minutiya 35 günə yad qəbilələri keçib İskəndərin görüşünə gəlir"

Nizami Gəncəvinin qəhramanı olan Nüşabə həqiqətən tarixdə mövcud olub və onun əsl adı TALESTRİS olub. Amazon kraliçası olan TALLESTRİS Bərdə ərazisində bir qalanın rəhbəri və qızlardan ibarət olan ordunun sərkərdəsi idi.

Strabon "Coğrafiya” əsərində yazır:” Albaniyanın yuxarı dağlarında amazonlar yaşayır. Pompeyi yürüşdə müşayiət edən və Albaniyaya gələn Feofan söyləyir ki, skif tayfaları olan Hell və Lehlər Amazonkalar və Albanlar arasında yaşayırlar."

Strabon Metrodor Skepsiliyə və Gipsikarta əsaslanaraq bildirir ki, ―”amazonkalar Qafqaz dağlarının Kervaney adlandırılan hissələrinin şimal yamaclarında qarqarların qonşuluğunda yaşayırlar”

"Amazon” sözü qadın döyüşçü deməktir. "A-mazos”-"döşsüz” deməkdir.

Qarqarlar əvvəlcə Albaniyanın şimal sərhədlərində amozonkalarla qonşuluqda yaşayırdılar. Kişi tayfasına qənim kəsilmiş bu gözəllər-amazonkalar yalnız qarqar igidlərinə könül verər, öz adətlərinə uyğun olaraq onlara ərə gedərdilər. Doğulan qız uşaqları isə qarqarlara çatırdı”. Qarqarlar, eyni zamanda bulqarlar və kəngərlər etnik bir kütlənin soyları olub. Hər bir qarqar ona gətirilən hər hansı körpəni görmədənbilmədən öz oğlu sayıb onu qəbul edir.

Eramızın II minilliyində yaşamış yunan səyyah və coğrafiyaçısı Pavsani yazır: "Amazonlar Qafqazda yaşayırdılar. Onlar Hurkani gölü (bugünkü Xəzər) sahillərindən baş alıb gəlirlər. Albaniyanın yuxarılarında amazonlar yaşayırdılar. Onlar yer şumlamaq, bağçılıq, mal-qaraya və xüsusilə atlara qulluq etmək kimi müxtəlif işlər görürdülər. Daha güclü amazonlar isə at belində ovla və ya hərbi təlimlə məşğul olurdular.”

Böyük yunan həkimmi Hipokrat yazır: "Amazonlar 3 düşmən öldürüncəyə qədər qız qalırdılar. Onların sağ məmələri olmazdı, uşaqlıqda anaları bunu dağlayırdılar ki, burada inkişaf dayansın və bütün güc sağ kürəyinə və sağ qoluna keçsin. Amazonlar əllərinə xına yaxardılar "

E.ə. I əsrdə Roma sərkərdəsi Pompey Albaniyaya hücum edərək bu əraziləri ələ keçirmək istədikdə Azərbaycan qadınları kişilərlə bərabər ayağa qalxmış və Pompeyin qoşunlarına müqavimət göstərmişlər. İsgəndəriyyəli Appian yazır ki, romalılara qarşı kişilərlə bərabər qadınlar da vuruşurdular və döyüşdən sonra "girov götürülmüşlər və əsirlər arasında kişilərdən az yara almayan çoxlu qadın var idi”

Qızılbaş tayfaları arasında çox sayda qadın döyüşçülərin olduğu qeyd edilir. Səfəvi dövlətinin yaranmasında rol oynayan zülqədər tayfasının arasında 30 minlik qadın döyüşçünün varlığından bəhs edilir.Bəzi tədqiqatçılar həmin döyüşçü qadınları "amazonlara” oxşadıblar. "Amazonlara” oxşadılan bu qadınlara Taclı Bəyim rəhbərlik etmişdir. Çaldıran savaşında çox sayda qadın əsgərin yer alması ancaq bu şəkildə izah edilməlidi.

Bu barədə daha çox yazmaq olar. Bu bir daha sübut edir ki, Azərbaycan qadınları tarix boyu torpaqlarımızın toxunulmazlığı, namusu və qeyrəti, dövlətçiliyimizin qorunması və möhkəmləndirilməsi uğrunda kişilərlə bərabər mübarizə aparmış, dünya tarixində cəsarət, qorxmazlıq və vətənpərvərlik nümunələri göstərmişlər. NUH.az

Prof.Dr.Zaur Aliyev