- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
Şeirimizin Tərlanı - Azad Qaradərəli yazır
Mədəniyyət20 mart 2023 20:41
(Şair Tərlanın şeirləri üzərini təzad dolu gəzişmələr)
Şair var ki, haqqında yaza bilmirsən, amma şeirlərini həsrətlə gözləyirsən. Su içən kimi, yer şumlayan kimi, musiqi dinləyən kimi oxuyursan o şeirləri. Və hərdən sənə elə gəlir ki, bunlar şeir deyil, almadı, nardı, üzümdü... götürüb yemək istəyirsən və bir də ayılırsan ki, bunlar şeir imiş...
Gənclik dostum, can-qan sirdaşım Rahid Ulusel mənim haqqımda yazmışdı ki, dostumun yazıları haqqında ha istəsəm də, ürəkdən gələn yazılar yaza bilmirəm... Və əlavə etmişdi ki, az qala "Hophopnamə”sini tam əzbər bilsəm də, Sabir haqqında da yaza bilmirəm...
Yəni, sənə doğma, yaxın olan imzadan yazmaq qədər müşkül şey yox.
Bu doğmalıq, yaxınlıq deyəndə kimlərsə kafedə araq içməyi, kimlərsə illərlə bir-birini tanımağı, kimlərsə... heç üzünü görmədiyin, salam-kalamın olmayan bir şairi yarpaqlı, çiçəkli misrasından, nasiri dən tutmuş sünbül kimi ağırlaşıb başını əyən cümləsindən...
...Lap bu yaxınlarda başımızın bəlası, zəmanəmizin uçar-qaçar bildirçini internetdə belə bir ədəbi qeyd (status) yazmışdım:
"Bir imza var, son zamanlar kəşf etmişəm özümçün. Əvvəllər yəqin ki, görmüşdüm, fəqət bu imzasızların bolluğunda imzanı kəşf etmək də zor işdir. Nə isə, Tərlan Əbilovdan danışıram. O gün bir şeiri çıxmışdı qabağıma. Bu gün də bu misraları saxladı məni yoldan:
Pis olmaz, küləkli, qarlı havada,
sənə yanında yer saxlayan ola.
Öləsən ipisti əllərin altda,
səni özün kimi ağlayan ola.
Şeirdə bi nöqtə var: onluqdu o! Ya ora vuracaqsan,ya da... Daha "ya dası" yox ki...
Tərlanın bu misraları deyir ki, o, şairdir, özü də onluqda.
Quşa dən səpdim,
Yüksəklikdən enmədi
Dəndən ötrü...
Yalnız bir şeyi anlamadım: şairlər daha çox emosianal, daha çox romantikaya bağlı olurlar. Yəni, Tərlan kimi adın varkən, imzanın yanında -ov,-yevə nə hacət? (Təbii, burda bir şair istəyi, tarixi, mənəvi, hər nə isə varsa və bu nəyisə həll edirsə, dərhal fikrimdən daşınıram. Sadəcə, maraq çəkdi yazdım.)
Bu imzanı siz də yadınızda saxlayın. Ovqatınızın bəm vaxtında oxuyun - hara istəsəniz daşıyacaq sizi.”
Bayırda yeni gündür. Novruz gəlib. Dünənəcən yerini belə bilmədiyimiz evsiz-eşiksiz quşlar nəğmə oxuyurlar, əriklər, badamlar, alçalar aləmi bəzəyib, qarışqalar belə boy göstərib... Mən isə bir gözüm telefonda, bayram yumurtası kimi rəngli, müsiqili, paxlava-şəkərbura qoxulu mesajlara baxa-baxa Tərlan haqqında bu esseni kompüterimin klaviaturasına döyəcləyirəm... Çoxdayın istəyi idi. Qismət bu günmüş... Gün bu günmüş... Dəm bu dəmmiş...
Yanır kirpiklərim odda,
Yorulub çapdığım at da...
Qabağa qaçan saatda
geri düşən vaxtam daha...
Yaxşı yadımdadır. Yaradıcılıq fakültəsində tələbələrimə bir söz demişdim: ədəbiyyatda xəbər olmur, olanda da digər metaforalara baxıban o da donun dəyişir, ədəbi xəbər olur. Və bunu da demişdim: ədəbiyyatda ən qorxulu şey təzaddır. Təzadın zirvəsini yaradan Füzuli olan yerdə ya gərək yazmayasan, yazanda da... (onda kimi misal çəmişəm, unutmuşam)... indi deyirəm: Tərlan kimi yazasan: "qabağa qaçan saatda /geri düşən vaxtam daha...
Şairə hərdəmxəyal deyənlər var; kobud deyim olsa da, şairin, hətta əsil şairin ovqatının dünən ayrı, bu gün bir ayrı kökləndiyini görənlər belə yorumlayıb. Ədəbiyyat adamı beş il əvvəl ayrı, sonra bir ayrı cür düşünürsə və bu yazısına da yansıyırsa, bu onun naxışıdır, ədəbi dəyişimidir. Şair baxışı belədir. Heyrət edəcəyin qədər dəyişə bilər qaşla göz arasında: noyabır onunçün "əvvəllər saralmış heyva” imiş. Sonra: "Çətirim yox idi deyə, sevməzdım yağışını” deyir. (Ah bu çətirsizlik! Sən bizlərə nələr etdin, nələr?! Tərlanın ədəbi qardaşı Mövlud Mövlud da "Çətirsiz”likdən dad-fəryad etmədimi?!) Daha nəymiş noyabr? Vücudumuza qədər, sürmə olmuş sümüyümüzə qədər qəmdi, qəm:
Atamın üzündəki kədər,
yoxsulun başına gələn qəza-qədər idi,
yəni çökən ev,
pulsuzluqdan açılmayan kef idi...
Anamın sümüklərindəki ağrıydı,
qardaşımın işsizlikdən ağarmış saçıydı...
Və illər sonra... Dəyşim başlayır. "...Bir küp qızıl tapıb çökən evi düzəldir, işsiz qardaşının...” Hind filmimi, qardaşım?! Bu bir boyat söhbət olardı. Bəs şair nədə görür o dəyişimi?! Baxaq...
Yəni illər sonra qaysaqlayıb
içimdəki yaralar;
varsan deyə,
musiqi kimi dinləyə bilirəm
yağan yağışlarını...
Və şeirə yeni obraz gəli! Gəlişi ilə bütün o naxoş duyğuları, bəd xassələri, ölmüş rüşeymləri belə dirildir... "ədəbiyyat əfsanə yaratmağa qadirdir” yazmışdım bir dəfə. Demə bura üçünmüş o deyim. Və sonda:
Noyabrda doğulmusan deyə,
sevirəm noyabrı!
Sizə bir sirr açımmı? Bu şeirdə də, sözün geniş mənasında metaforanın rəngi qırmızıdır: fikrən təzad var burda! Zira ədəbiyyatın canı tazaddadır. Təzad inkişafın canı, qanıdır.
Şairlik bir az da kahinlikdir. Ümumən, ədəbiyyat adamı ruhaniyyətdən, dərvişlikdən xali deyil, bəlkə halidir. Anama həsr etdiyim "Ən böyük adam” romanından sətirlər:
"...unutma, sənin arxanda həmişə bir əl olacaq. Gözəgörünməz o əl sənə qarşı çıxanların hamısını cəzalandıracaq, səni yıxılmağa qoymayacaq, həmişə qabağa itələyəcək. Dediyim odur ki, qorxma...
Bu həqiqətən, belə oldu. Hətta indi də belədir. Bir balaca çətinə düşdümmü, o əl işə düşür, görünməz qüvvə kimi gəlib arxamda dayanır. Yox, yanlış anlaşılmasın: mən xurafatdan-zaddan bəhs etmirəm! Mən həyatda qazandığım savadın, tərbiyənin gücünə ayaqda olmuşam; anamın dediyi ilahi güc isə mənim gendən gələn payımdır - anamdan gələn, südü ilə mənə içirən anamın... "
Hamleti qarabaqara izləyən kölgə yadınızdadır?
Hələ el yaddaşındakı qaraçuxa?!
Yox, qardaşım, dünya xali deyil. Hər şeyin bir ölçü-biçisi, çəki-tərəzisi, eni-boyu, ərşi-fərşi var. Kim bu dünyanı hansı gözlə görüsrsə, odu dünya. Mən anamın gözü ilə, Hamlet atasının Kölgəsinin gözü ilə, bir başqası Qaraçuxanın gözü ilə...
Şair Tərlanın da Kölgəsi var – onu qarabaqara izləyən Kölgə:
Nədir əynindəki libas,
zülməti kim biçib sənə?
Ay Allahdan düşən kölgə,
kim bu boyu ölçüb sənə?
"Allahdan düşən kölgə” sonda daha bir təzadla çıxır qarşımıza. Bu təzadlı dünyada içi təzadlarla süslənmiş, şeiriyyəti savaşdan biçilmiş bir şair ömrünün yaşantıları boy verir Kölgənin duyğularında:
Əl çək, onsuz da bəs etmir,
heç kəsə yeri dünyada.
Nə qədər önə çıxsan da,
saatın geri dünyadan.
Hansısa essemdə yazmışdım ki, şeiri, poeziyanı qadın cildində görürəm. Tərlan da belə görürmüş. Mən də deyirəm, niyə üzünü görmədiyim bu adama belə isinişmişəm?! Ortaq nöqtələrimiz burda da varmış:
...Səndən başladı şeirə son verməm,
üzünü ağ varaqlara köçürməm
səndən başladı.
Səndən başladı hər şey,
hər şey səndən başladı -
Poeziyam -
qadınım mənim...
Məhəbbətin daimi olsun, dost! O izdivacdan doğulan "cocuqlarınız” ayaq tutub yerisin, qanad açıb uçsun, könüllərə bir mərhəmlik gətirsin, poeziyanın sevgilisi, Tərlan!
Azad Qaradərəli
Oxşar xəbərlər
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 2024 15:23
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 2024 11:05
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 2024 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 2024 17:37
- 25 il əvvəl bu gün: Primakovun təyyarəsi okeanın üstündən niyə geri qayıdıb?
25 mart 2024 00:29
- Krokus teraktının qəhrəmanı olan 15 yaşlı QIRĞIZ BALASI danışd - Əvvəlcə qorxdum…
24 mart 2024 21:13
- DTK-nın ən qəddar generalı – o, Andropovu da susdurmağı bacarıb
24 mart 2024 20:07
- 1 nömrəli qanuni oğru kor olub
24 mart 2024 19:59
- İranda etiraz aksiyalarında 100-dən çox insan gözünü itirib - FOTO
24 mart 2024 06:08
- SON DƏQİQƏ! Moskvada ölənlərin sayı 40-a çatdı - 100-dən çox insan isə...
22 mart 2024 22:45
Xəbər lenti
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 21:20
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 16:06
- Moskvadakı teraktın başçısı AĞACDA gizlənibmiş – VİDEO
25 mart 14:05
- Kramarenkonun yumruq davası, Banişevskinin etiraz çağırışları – Neftçini cəzadan Brejnev xilas edib
25 mart 13:59
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya