Tokio prosesi - İki sabiq baş nazir asıblar...
1946-ci ilin may ayında başlayan və 1948-ci ilin noyabrında yekunlaşan Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalı tarixə Tokio prosesi kimi düşüb. Bu prosesə həm də Yaponiya Nürnberqi də deyilir. Məhz bu beynəlxalq tribunalda II dünya müharibəsində iştirak etmiş yüksək rütbəli yaponlar mühakimə ediliblər. Prosesi həyata keçirmək üçün 11 dövlətin nümayəndələrinin daxil olduğu xüsusi məhkəmə orqanı yaradılıb: SSRİ, ABŞ, Çin, Böyük Britaniya, Avstraliya, Kanada, Fransa, Hollandiya, Yeni Zelandiya, Hindistan və Filippin.
Tokio prosesinə təqsirləndirilən şəxs qismində Yaponiya imperiyasının yüksək hərbi və mülki rəhbərliyindən olan 29 nəfər cəlb edilib. Prosesin gedişində 818 açıq məhkəmə iclası keçirilib, tribunal 4356 sənəd qəbul edib, 1194 şahid ifadəsi dinlənilib.
Yaradılmış xüsusi məhkəmə orqanına 11 dövlət daxil olsa da, prosesin gedişində əsas söz sahibi, məhkəmənin gedişinə təsir edə biləcək ölkə ABŞ olub. Prosesdə əsas prokuror qismində ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin cinayət işləri üzrə direktoru, ABŞ baş prokurorunun müavini Cozef Kinan iştirak edib. Məhkəmə iclaslarının gedişində, ittihamların irəli sürülməsində, hökmlərin çıxarılmasında amerikalı prokuror digər həmkarları ilə hesablaşmayıb.
Cozef Kinan Yaponiya prosesində ən sərt mövqe sərgiləyən hüquqşünas kimi yadda qalıb. Onun tez-tez işlətdiyi "hərbi cinayətkarlara heç bir güzəşt ola bilməz” ifadəsi hansısa bir tərəfin humanist təklifinin qarşısını dərhal alıb. Hətta prosesin gedişi zamanı amerikalı prokurorla SSRİ tərəfindən hakim qismində iştirak edən İvan Zaryanov arasında kəskin fikir ayrılığı da yaranıb. Zaryanov prosesə yollanmazdan əvvəl Stalindən xüsusi təlimat alıb. Həmin qeyri-rəsmi təlimata görə, sovet hakimi ölüm hökmlərinə qarşı çıxıb. Amma son nəticədə Kinanın təklifləri qəbul edilib.
Nürnberq məhkəməsində olduğu kimi, Tokio prosesində də ittihamlar üç kateqoriyaya bölünüb:
A kateqoriyası - sülh əleyhinə cinayətlər, təcavüzkar müharibənin planlaşdırılması və aparılması, beynəlxalq hüququn pozulması.
B kateqoriyası – kütləvi qətllər.
S kateqoriyası - müharibə qanunlarının pozulması ilə insanlığa qarşı törədilən cinayətlər.
Ümumilikdə Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalında mühakimə olunan 29 nəfər 55 maddə üzrə ittiham olunublar.
Müttəhimlər prosesin keçirildiyi dövrdə Tokiodakı Suqamo həbsxanasında saxlanılıblar. Bu həbsxana ABŞ-ın nəzarəti altında olub. Bütövlükdə həbsxanada saxlama şəraiti qənaətbəxş sayılıb. Müttəhimlər gün ərzində üç dəfə qida ilə təmin ediliblər. Menyu yalnız yapon mətbəxindən seçilib. O cümlədən müttəhimlərə həbsxananın yardımçı təsərrüfatındakı meyvə və tərəvəzlərdən istifadə etmək hüququ da verilib.
Yüksək çinli sabiqlər istənilən vaxt tibb yardımla təmin ediliblər. Eyni zamanda onlar müəyyən vaxt aralarında ailə üzvlərindən bağlama almaq hüququna da malik olublar.
Məhkəmə başlamazdan əvvəl Tokio prosesinin hakimləri və prokurorları tərəfindən həbsxana rəhbərliyinə xüsusi təlimat-müraciət göndərilib. Bu müraciətdə həbsxana əməkdaşlarına, nəzarətçilərə müttəhimlərlə rəftaq və davranış qaydaları, normal qidalanma, tibb xidməti, sanitar-gigiyenik normalara riayət, psixoloji yardım və s. tövsiyə edilib.
Gərgin keçən Tokio prosesində ittiham olunan 29 nəfərdən 7-sinə asılmaqla ölüm hökmü verilib. Bu siyahıya Yaponiyanın keçmiş iki baş nazirinin, Koki Xirota və Xideki Todzionun da adı düşüb. Bütün edamlar Suqamo həbsxanasının həyətində icra edilib.
Məhkəmənin hökmü ilə 15 nəfərə ömürlük, 3 nəfərə isə 10-15 il azadlıqdan məhrumetmə cəzası verilib.
İttiham olunanlardan iki nəfərə isə prosesin sonuna qədər yaşamaq qismət olmayıb. Onlardan biri psixoloji durumunda yaranmış problemlərdən ölüb, digəri isə intihar edib.
Maraqlı məqamlardan biri odur ki, Tokio prosesində ömürlük və ayrı-ayrı müddətlərə azadlıqdan məhrum edilmişlərin üç nəfərindən başqa (həmin üç nəfər həbsxanada ölüb) digərləri artıq 1955-ci ildə azadlıqda olublar. Hətta onlardan ikisi Yaponiyada yüksək vəzifələr də tutublar. Mamoru Siqemitsu Yaponiyanın xarici işlər naziri, Okonori Kaya isə ədliyyə naziri olub.
Beynəlxalq müstəvidə Tokio prosesinin keçirilməsi və nəticələri uzun illər müzakirə mövzusuna çevrilib. Bəzi siyasi ekspertlər bu prosesi hüquqi tədbirdən çox, siyasi tədbir kimi dəyərləndiriblər. Bir çox araşdırmaçıların qənaətinə görə, Tokio prosesində daha çox Amerikanın mövqeyi qabarıq şəkildə biruzə verilib. Belə ki, ABŞ bu proseslə öz hegemonluğunu, dominantlığını nümayiş etdirməyə çalışıb.
Mənbə: Musavat.com
Oxşar xəbərlər
- Elmira Süleymanova vəfat etdi
25 aprel 2024 14:50
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 2024 11:42
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 2024 12:48
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 2024 20:51
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 2024 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 2024 15:49
- İlham Əliyev 4 kəndi də qaytardı
19 aprel 2024 20:32
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
18 aprel 2024 12:08
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 2024 10:29
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 2024 09:45
Xəbər lenti
- Azərbaycanın biznes ictimaiyyəti Sahibkarlar Günü-nü qeyd etdi
26 aprel 12:24
- İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş - Yenilənib
26 aprel 11:50
- İlham Əliyev həmkarına Qarabağ atı hədiyyə etdi - Fotolar
25 aprel 21:20
- Elmira Süleymanova vəfat etdi
25 aprel 14:50
- Məhkəmə Rauf Nağıyevin vəzifəsinə bərpası ilə bağlı qərar verdi- ÖZƏL
25 aprel 14:30
- Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
25 aprel 13:05
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 11:35
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 11:07
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya