- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
SSRİ-nin edam kvotası - tutulan 20 milyon şəxsin bir hissəsi hesabat naminə öldürülüb

SSRİ-də 1930-cu illərdə repressiyasının ən bariz forması ölüm hökmü olub və elə miqyasda olub ki, hətta inqilabdan sonrakı illərin edam terroru belə onların fonunda mülayim görünüb. Vətəndaş müharibəsinin bitməsindən 10 il sonra hökumət qəfildən hətta öz daxilində belə ölüm cəzasına layiq yüz minlərlə “xalq düşmənini” aşkarlayıb.
Edamlar üçün “kvota”
Repressiyaların gücləndiyi dövrlərdə mərkəzi hökumət sadəcə olaraq edamlar üçün “kvota” ayırıb. Beləliklə, 1937-ci il iyulun sonunda SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı “Keçmiş qulaqların, cinayətkarların və digər antisovet elementlərinin repressiya edilməsi əməliyyatı haqqında” əmr verib (30 iyul tarixli 00447).
Ümumilikdə 259 450 nəfər həbs edilməli və onların, demək olar ki, hər dörddə biri (72.950 nəfər) güllələnməli idi. Güllələnməli olanların və ya həbs ediləcək şəxslərin siyahılarını tərtib etmək üçün beş gün vaxt ayrılıb. Əmr yerli rəhbərlərə əlavə siyahıların tərtib edilməsi üçün mərkəzdən icazə tələb etmək hüququ verib, lakin onların azaldılması qadağan edilməyib.
Avqustun sonundan etibarən Siyasi Büro sözün əsl mənasında kvotaların artırılması tələbləri ilə dolub. 1937-ci il avqustun 28-dən dekabrın 15-dək edam üçün ümumilikdə 22.500 nəfər, düşərgələrdə həbs üçün isə 16.800 nəfər üçün kvotaların daha da artırılması ilə bağlı təkliflər təsdiqlənib. Lakin yerli hakimiyyət orqanları sakitləşməyib, yeni-yeni kvotalar istəyiblər.
Beləliklə, 1938-ci ilin son günündə Siyasi Büro daha 48 000 nəfərin edam edilməsinə icazə verib. Dörd ay nəzərdə tutulan əməliyyat bir ildən çox davam edib və ilkin razılaşdırılmış kvotadan artıq 200 min insana təsir göstərib.
1920-ci illərin sonundan 1954-cü ilə qədər neçə nəfər edam edilib?
Arxiv sənədlərinə əsasən 1930-1953-cü illərdə əksinqilabçılıqda, dövlət cinayətlərində ittiham olunaraq, məhkəmə və bütün növ qeyri-məhkəmə orqanları tərəfindən 3 778 234 nəfər barəsində hökm və qərarlar çıxarılıb, onlardan 786 098 nəfəri güllələnib.
Məsələn, Minsk yaxınlığındakı Kurapatyda 1937-ci ildən 1941-ci ilə qədər çox sayda insanın güllələndiyi güman edilən bir məzarlıq var. 1922-ci ildən 1937-ci ilin iyuluna qədər Petroqrad-Leninqradda 2248 nəfər güllələnib. 1937-ci ilin avqustundan etibarən edamların miqyası kəskin şəkildə artıb. Sonra Levaşovo qəbiristanlığı yaradılıb. Cəzaların icrası aktlarına görə, burada 46 771 nəfər dəfn edilib ki, onlardan 40 485 nəfəri siyasi motivlərlə güllələnib.
1930-cu ildən 1953-cü ilə qədər bütün SSRİ-də ümumilikdə 786 min adamın güllələnməsi ilə bağlı məlumat şübhə yaradır. QULAQ məhbuslarının xatirələrindən məlum olub ki, düşərgə rəhbərləri bəzən heç bir məhkəmə və istintaq olmadan məhbusları öldürüblər və təbii ki, onların heç biri edam statistikasına daxil edilməyib.
Tutulanların sayı düzdürmü və onların günahı olubmu?
Stalinin ölümündən iki ay əvvəl, 1 yanvar 1953-cü il tarixinə düşərgələrdə, koloniyalarda və həbsxanalarda 2 milyon 625, xüsusi yaşayış məntəqələrində 2 milyon 753 min insan olub. Sürgün edilən köçkünlər və deportasiyaya məruz qalanların sayı 65 min nəfərə çatıb. Beləliklə, ümumilikdə, inzibati sürgünlərin o qədər də çox olmayan kontingenti nəzərə alınmadan, 5,4 milyondan çox sovet vətəndaşı eyni vaxtda azadlıqdan məhrumetmə və ya çox ciddi formada məhdudlaşdırma şəklində repressiyaya məruz qalıb.
Ümumiləşdirilmiş məlumatlar tamamilə aydın deyil və olduqca ziddiyyətlidir. 1937-1938-ci illərdə düşərgələrdən 644 min nəfər azad edilib, 116 min nəfər isə ya öldürülüb, ya da müəyyən səbəblərdən ölüb. Lakin 1937-ci ilin əvvəlindən 1939-cu ilin əvvəlinə qədər məhbusların sayı 496 min nəfər artıb.
1940-cı ildə QULAQ-ın mərkəzləşdirilmiş kartotekasında o vaxta qədər 8 milyona yaxın məhbus haqqında məlumatlar var. 1955-ci ildə QULAQ arxivində 9,5 milyon məhbusun şəxsi işi olub. Təqdim olunan bütün məlumatları ümumiləşdirsək, məlum olur ki, 1920-ci illərin sonundan 1953-cü ilə qədər keçən vaxtda, obrazlı desək, əsrin dörddə biri ərzində ən azı 20 milyon insan sovet həbsxanalarının və düşərgələrinin tikanlı məftillərə əhatələnmiş hasarları arxasında vaxt keçirib.
1988-1989-cu illərdə SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi SSRİ Prokurorluğu ilə birlikdə 856 582 nəfərin işinə baxıb. Yekun hesabata əsasən işi baxılan 844 740 nəfər reabilitasiya olunub. Yəni baxılan işlərdə məhkumların, demək olar ki, 99%-nin günahsız olduğu müəyyən edilib.
Azərbaycanda “böyük terror”un qurbanı olanların sayı haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Polşalı tarixçi Tadeuş Svetoxovskiyə görə, Bağırov tərəfindən aparılan təmizləmələrdə 70 min azərbaycanlı öz həyatını itirib. A.Q.Uralova görə isə 1937–1938-ci ildə Azərbaycanda repressiya nəticəsində öldürülən insanların sayı 120 mindir. Təbii ki, 1939-cu il siyahıya alınmasına görə, 3,2 milyon əhalisi olan ölkə üçün 120 min böyük rəqəmdir.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
11 iyul 2025 13:39
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
11 iyul 2025 12:55
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 2025 11:31
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 2025 12:29
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 2025 10:00
- Bakıda nişana hazırlaşan oğlanı öldürdülər - Dedim ki, bura yaşayış yeridir, söyüş söyməyin
10 iyul 2025 01:18
- Rusiyada büdcə kəsiri 6 dəfə artıb; Təhlükəsizlik yastığı sürətlə boşalır...
9 iyul 2025 02:30
- Dana monopoliyası təkcə mal-qara, Teyyub məsələsi deyil, cənablar, MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK məsələsidir..
8 iyul 2025 13:47
- Aztelekom-un sabiq sədrinin oğlu Alışanovun səsini gizli yazıbmış - Məhkəmədə üzə çıxdı
7 iyul 2025 23:08
- Putinin BU GÜN işdən qovduğu NAZİR özünü ÖLDÜRDÜ – ŞOK
7 iyul 2025 18:06
- İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi (FOTO)
11 iyul 13:47
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
11 iyul 13:39
- Keçmiş nazir xanımı və gəlinlərindən DANIŞDI: İkisi də əcnəbidir - VİDEO
11 iyul 13:15
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
11 iyul 12:55
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
11 iyul 12:23
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 11:31
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
11 iyul 10:45
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 10:08
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
11 iyul 09:48
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
11 iyul 09:36
- HÖKÜMƏ - kədərim mənim filmi bu tarixdə təqdim olunacaq
11 iyul 02:05
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 01:31
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 01:12
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
11 iyul 00:36
- Daha bir rayonda yasda EHSAN ləğv edildi
11 iyul 00:26
- 5 saat davam edən İlham Əliyev-Paşinyan görüşünə dair İLK AÇIQLAMA
10 iyul 14:43
- İranlı molla : CƏHƏNNƏM əhlinin dili TÜRKCƏ, CƏNNƏT əhlinin dili ƏRƏBCƏDİR...
10 iyul 13:33
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 12:29
- Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov Nardaran qəsəbəsində vətəndaşları qəbul edib
10 iyul 12:18
- Maral tam Ayı 10 iyul 2025: Nə etməli?
10 iyul 11:41
- Kompüteri 1000 DƏFƏ sürətləndirməyin yolu
10 iyul 11:18
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 10:00
- Ərdoğan xalqa müraciət edəcək
10 iyul 09:47
- İlham Əliyevin Nikol Paşinyanla görüşü başladı
10 iyul 09:28
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədov bu şəxsi məhkəməyə verdi
10 iyul 01:46
- Bakıda nişana hazırlaşan oğlanı öldürdülər - Dedim ki, bura yaşayış yeridir, söyüş söyməyin
10 iyul 01:18
- İlham Əliyev Paşinyanla görüşəcək - Vaxt və yer açıqlandı
09 iyul 12:37
- İki gün sonra ÖCALAN daha bir - Tarixi çağırış edəcək
09 iyul 11:42
- Dünyanın ən gülməli ölkələri açıqlandı: Zirvədə gözlənilməz ölkə yer aldı
09 iyul 11:16
- Paraşütlə tullanıb... ÖLMƏK neçəyədir?
09 iyul 10:08