“Qum hamamı”: Oğul anaları subay gənc qızlara burada müştəri gözü...FFOTO
Azərbaycanda qədim hamam mədəniyyəti geniş yayılıb. Bu ənənə indi də yaşayır. Elə bir bölgəmiz yoxdur ki, orada tarixi abidə sayılan qədim hamamlara rast gəlməyək.
“Kaspi” qəzeti budəfəki məqaləsində Balaxanıda yerləşən “Qum hamamı”ndan bəhs edib.
Hamam mədəniyyətinin çox qədim tarixi var. İnsan yaranandan təmizliyinə, sağlamlığına diqqət edib. Necə deyərlər, ölü gələr, diri gedər hamamdan...
Tarixən Azərbaycan ərazisində də bir çox hamamlar inşa edilib və onlardan bəziləri günümüzə qədər gəlib çatıb. Elə qədim hamam sorağı ilə Bakının tıxaclarını yara-yara ən qədim kəndlərindən biri olan Balaxanıya gəldik. Əslində, bu kənddə hər döngə, hər dalan, hər daş tarixdir. Amma bu gün “Qum hamamı”ndan danışacağıq. Sakit, hüzur dolu ab-havası var buranın.
1928-ci ildə tarixi abidələrin bərpası üçün Bakıya dəvət olunan dünya şöhrətli etnoqraf, arxeoloq İvan Pavloviç Şeblıkin “Nizami dövrünə aid memarlıq abidələri” kitabında “Qum hamamı”ndan da söz açıb. Onun qeydlərinə görə, hamam XIV əsrə aid tarix-memarlıq abidəsidir. Sonradan bu tip hamamlar Abşeron ərazisində geniş yayılıb, XVII, XVIII və XIX əsrlərdə yarımadanın müxtəlif hissələrində onun memarlığını xatırladan hamam binaları tikilib.
Hamam sonralar xeyli müddət tamamilə qumun altında qalıb. Qocaman kənd sakinlərinin müraciətlərindən sonra yenidən gün işığına çıxarılıb. 2019-cu ildə Bakı kəndlərinin abadlaşdırılması layihəsi çərçivəsində hamamın bütün otaqları aşkarlanıb və bərpa olunub. Kənd sakini Dadaşbala Dadaşovun təşəbbüsü ilə 2001-ci ildə qeydiyyata salınıb.
XIV əsrdə qazanxanası olub
Hamam yarıya qədər qumun içindədir. Bizə bələdçilik edən Səkinə xanım deyir ki, elə buna görə də adı “Qum hamamı” olub. Hamam üç hissədən ibarətdir və onlar bir-biri ilə əlaqəli formada tikilib.
Birinci hissə əsas giriş sayılır. Dəhlizlə soyunma, paltar saxlama və geyinmə otaqlarına keçmək olur. İkinci hissə yuyunma otağıdır ki, burada isti və soyuq su hovuzları var. Quyudan çıxan su iki yolla (biri isti, biri soyuq) bura daxil olurmuş. Soyuq su birbaşa, isti su isə hamamın arxa tərəfində inşa edilən qazanxana vasitəsilə hovuza axıdılırmış. Əvvəllər belə bir fikri vardı ki, bura su hamamın yaxınlığındakı ovdandan gəlir. Amma arxeoloji qazıntılar zamanı hamamın arxa hissəsində tapılan quyu bu fikri tamamilə təkzib edib.
Qədim hamamın VIP otaqları
Quyu, qazanxana və hamam arasında saxsı borular var. Amma ovdanın hamamla heç bir əlaqəsi yoxdur. Mərkəzdəki bu zala kiçik otaqlar da birləşib. Onlardan bəziləri, indiki dillə desək, VIP otaqlardır. Yəni ümumi zalda çimmək istəməyənlər üçün nəzərdə tutulub. Bunlardan başqa kisəçi otağı, geyim otağı da var. Ümumilikdə hamam 2 əsas və 16 kiçik otaqdan ibarətdir.
“Yanardağ”ın istisinin yaratdığı möcüzə
Qeyd etdiyimiz kimi, quyudan çıxan su qazanxanada qızdırılır və hovuza dolurdu. Bəs qazanxana necə işləyirdi? Bələdçimizin dediyinə görə, yaxınlıqda yerləşən Məhəmmədi kəndindəki təbiət abidəsi “Yanardağ” kompleksində o zamanlarda od çıxan yerlərdə müəyyən qədər neft də bulaq kimi axırmış. Neft torpaqla qarışaraq aşağı doğru axır, sanki başqa bir maddə yaranırmış. İnsanlar həmin maddəni yandıranda yaxşı istilik verdiyini görüblər. Bu üsuldan hamamın suyunun qızdırılması üçün istifadə olunub. Yeri gəlmişkən, buranın “Qum hamamı” adlanmasının ikinci səbəbi də budur.
XIV əsrdə Azərbaycanda “isti döşəmə”
Otaqlar arasındakı keçidlər üçün nəzərdə tutulan tağların yuxarı hissəsi nisbətən aşağıdır. Bunun da səbəbi istiliyin maksimum dərəcədə içəridə saxlanılması imiş. Bundan başqa, əsas zalda divarın dibində kiçik bacaların olmağı da diqqət çəkir. Sən demə, “isti döşəmə” deyilən və son onillikdə dəbə düşən döşəmə Azərbaycanda artıq XIV əsrdə quraşdırılıb. Hamamın döşəməsi yeraltı istilik sistemi ilə təchiz olunub və daim isti qalırmış. Buranın kanalizasiya sistemi də o dövr üçün unikal düşünülüb.
Müştəri gözü ilə qızlara baxan analar
Bu gözəl hamam həm də qadınların təzə geyimlərini, bəzək əşyalarını bir-birinə göstərməsi üçün yer olub. Əlbəttə, o dövrdə teatr yox, kino yox, konsert yox. Xanımların təmizliyi də, əyləncəsi də, yeri gələndə lap söhbət və qeybət yeri də elə hamam imiş. Ən maraqlısı isə hamamda anaların oğulları üçün qızbəyənmə mərasimi olub. Qədim zamanlarda hamamların əsas “funksiyaları”ndan biri də məhz bu imiş. Oğul anaları subay gənc qızlara burada müştəri gözü ilə baxar, ələkdən keçirər, ən gözəlinə, ən uyğun bildiyinə elçi düşərmiş. Yəni qızlar burada tək fiziki gözəlliklərini yox, həm də tərbiyə və mədəniyyətlərini göstərərmişlər. Buna görə də nəinki oğul anaları, elə qız anaları da bura həm çimmək, təmizlənmək, həm də qızlarını göstərməyə gəlirmişlər. Kim bilir, nə qədər xoşbəxt ailənin təməli bu hamamda qoyulub.
Xarici qonaqların da sevimli məkanı olub
Balaxanı kəndi tarixi “İpək yolu”nun üstündə yerləşir. Burada hər zaman xarici qonaqlar, tacirlər yolüstü dayanıb, gecələyiblər. Bunu bizə burada XVII əsrdə tikilən Şah Səfi karvansarasının yerləşməsi də deyir. Qum hamamı həmin qonaqların da üzünə həmişə açıq olub. Yerli camaat kimi gələn qonaqlar da hamamdan istifadə ediblər.
Qapıda papaq və kəlağayı asmaq ənənəsi
Hamam müəyyən günlərdə xanımların, müəyyən günlərdə isə kişilərin ixtiyarına verilirmiş. Bunu kənardan müəyyənləşdirmənin ən rahat yolu isə kişi hamamı günlərində qapıda papaq, qadın günlərində kəlağayı asmaq imiş.
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 2024 11:31
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 2024 17:29
- Diş ağrısı ilə yatıb 32 il sonra oyandı
25 mart 2024 13:47
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- Ermənilər görkəmli cərrahımızın qardaşını öldürüb meyitini ata bağlayıblar - VİDEO
24 mart 2024 05:58
- Özünü ölülüyə vuraraq terrorçulardan xilas ola bilib
23 mart 2024 17:03
- AZƏRBAYCANDAKI BEŞİNCİ KOLON-UN İŞİ ÇƏTİNDİR... – Rəsmi Bakı bu məsələdə təkbaşına qərar verə bilməyəcək
22 mart 2024 17:39
- Bab və babilik: Bir tarixi hadisənin izi ilə
21 mart 2024 23:10
- Day-dayım olsaydı, qısa zamanda … - Aysel Əlizadə
21 mart 2024 22:16
- Türk xalqlarında Novruz adətləri
20 mart 2024 17:53
- Papa qadın məhbusların ayaqlarını yuyub öpdü
29 mart 10:44
- Çingizi arvadı ifşa edibmiş - Mərhum nazirin oğlu da dindirilib
29 mart 10:29
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 17:37
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41