Beriya Ermənistanın 1-ci katibi Xanciyanı niyə kabinetində güllələdi ?

Leninin dövründən başlamış Mixail Qorbaçovun hakimiyyət illərinə qədər Kreml mühiti həm ölkə vətəndaşlarına, həm də xarici ölkələrin ictimaiyyətinə “mehriban” təqdim edilsə də, 70 il ərzində SSRİ-nin siyasi elitasında pərdəarxası oyunlar, qruplaşmalar arasında intriqalar səngiməyib.
Kreml “oyunçuları” arasında qaliblər də olub, məğlublar da. O cümlədən ən mahir siyasi oyunbazlar Kreml intriqaları tarixində özlərinə məxsus iz qoyublar. Onlardan biri də uzun illər SSRİ rəhbərliyində yüksək vəzifələr tutan Anastas Mikoyan olub.
Siyasi fəaliyyətində öz şəxsi maraqlarına və ermənilərə hamilik missiyasına daha çox üstünlük verən Mikoyan hətta sovet dövrünün ən mürəkkəb bir dönəmində, repressiyaların tüğyan etdiyi 1937-ci ildə də öz iyrənc oyunlarından əl çəkməyib. Bu dəfə o, öz qudasına görə Ermənistan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Amatuni Vartapetyanı güllələtdirməyə də nail olub.
Bir az əvvələ qayıdaq. Hələ 1936-cı ilin iyul ayında Ermənistanın birinci katibi Ağasi Xanciyan Zaqafqaziya Birləşmiş Respublikalarının birinci katibi Lavrenti Beriyanın qəbuluna gələrək, ondan Gürcüstanın Cavaxetiya bölgəsinin Ermənistana verilməsini xahiş edib. Erməni katib Beriyanın kabinetinə əliboş gəlməyib, özü ilə qədim fars xalçası da gətirib. Bu hədiyyə və Xanciyanın xahişi Beriyanı o dərəcədə qəzəbləndirib ki, o, iş masasının siyirtməsindən tapançanı çıxararaq Xanciyanı kabinetdəcə güllələyib, onu gətirdiyi xalçaya bükərək şəhər kənarındakı quyuya atıblar. Xanciyanın ölüm səbəbi ictimaiyyətə, o cümlədən Kremlə intihar kimi təqdim edilib. Bu hadisədən sonra Lavrenti Beriya Ermənistanın ikinci katibi Amatuni Vartapetyana Xanciyan haqqında geniş bir arayış yazmağı göstəriş verib. Vartapetyan bu tapşırığı böyük həvəslə icra edib, o, Xanciyan haqqında yazdığı 12 səhifəlik arayışda onu xalq düşməni adlandırıb, antisovet fəaliyyətdə, trotskiçi olmaqda günahlandırıb. Bununla da Xanciyan məsələsinə birdəfəlik son qoyulub.
Beriyanın dəstəyi və təşəbbüsü ilə Vartapetyan Ermənistanın birinci kürsüsünə sahib olub. Bu təyinat Mikoyanın ürəyincə olmasa da, o, Beriyanın iradəsinə zidd getməyib. Mikoyan Ermənistanın birinci katibi vəzifəsində öz qudası Qriqori Arutinovu görmək istəyib və o, bu istəyini reallaşdırmaq üçün bir müddət gözləməli olub.
Vartapetyanın fəaliyyəti Ermənistana rəhbərlik etdiyi ilk aylardan Kremli və şəxsən İosif Stalini qane etməyib. Mərkəzi Komitəyə Ermənistandan daxil olan çoxsaylı məktublarda şikayətlərin arası səngiməyib. O, Ermənistanda prokurorluğun və güc strukturlarının fəaliyyətini minimum həddə qədər məhdudlaşdırıb. Ölkənin əsas qurumlarından biri sayılan “NKVD”nin səlahiyyətlərini öz əlinə götürüb, şəxsi zəmində problemi olan insanları repressiya siyahılarına salmaqla qisas alıb. Kadr islahatlarına xüsusi yer ayıran Vartapetyan yüksək vəzifələrə ən yaxın adamlarını təyin edib. Respublikanın bütün sahələrində onun mütləq hakimliyi qabarıq şəkildə özünü büruzə verib.
Sözsüz ki, Vartapetyan haqqında yaranmış mənfi fikirlər Mikoyana qudasının məsələsini həll etməyə yeni imkanlar açıb. Stalinin Vartapetyana olan mövqeyini yaxşı bilən Mikoyan Mərkəzi Komitənin iclaslarında onunla bağlı məsələ qaldırıb. Bu məsələdə Mikoyan ikibaşlı oyuna girişib. Birinci planı bu olub ki, Vartapetyanı tənqid etməklə Stalinə xoş gəlsin. İkinci planı isə Vartapetyanı vəzifədən uzaqlaşdırmaqla öz qudasını - Arutinovu birinci katib vəzifəsinə gətirsin.
Mikoyan öz planlarını böyük “ustalıqla” gerçəkləşdirib. Belə ki, 1937-ci ilin sentyabrında Mikoyan Stalinin razılığını alaraq Ermənistana səfər edib. Georgi Malenkov da Mikoyanla birlikdə İrəvana yola düşüb. Gözlənilməyən qonaqların gəlişi ilə təcili plenum çağırılıb. Respublikadakı vəziyyət müzakirə edilib, Mikoyan və Malenkov Amatuni Vartapetyanın fəaliyyətini kəskin tənqid ediblər. Birinci katib kürsüyə çıxaraq Moskva nümayəndələrinin ittihamlarının əsassız olduğunu bildirib, Kremlin Ermənistana bu cür münasibətini qərəzli sayıb. Bu çıxışla da Vartapetyan özü öz siyasi karyerasına son qoyub. Plenumdan sonra bütün Ermənistan rəhbərliyi, birinci katib, ikinci katib, xalq komissarları sovetinin sədri və bir sıra yüksək vəzifəli şəxslər həbs ediliblər. Vartapetyanın siyasi fəaliyyətini araşdırmaq isə “NKVD”yə həvalə olunub.
Bir ilə yaxın davam edən istintaqdan sonra cinayət işi SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasına təqdim olunub və məhkəmənin hökmü ilə Vartapetyan əks-inqilabi fəaliyyətdə ittiham olunaraq ən ağır cəzaya, güllələnməyə məhkum edilib.
Bununla da Mikoyan öz istəyinə nail olub. Tiflis Partiya Komitəsinin birinci katibi, Beriya ilə dost münasibətində, Mikoyanla isə quda olan Qriqori Arutinov Ermənistan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinə birinci katib seçilib. Arutinov Beriyanın və Mikoyanın himayəsi altında 1953-cü ilə qədər Ermənistanda öz birinciliyini qoruya bilib. Stalinin vəfatından, Beriyanın həbsindən sonra isə Mikoyan təkbaşına onu müdafiə edə bilməyib. Arutinov birinci katib vəzifəsini təhvil verdikdən sonra özünə çətinliklə iş tapıb. Sabiq birinci katib kolxoz sədri işləməyinə də razılıq verərək siyasi səhnədən birdəfəlik uzaqlaşıb.
Qeyd edək ki, Mikoyanın diktəsi ilə Arutinov Mərkəzi Komitə rəhbərləri qarşısında “Dağlıq Qarabağ” məsələsini bir neçə dəfə qaldırıb. Amma qudaların torpaq cəhdi baş tutmayıb.
İlham Cəmiloğlu,
Musavat.com
- Emin Ağalarov Bodruma niyə getdi? Yeni =Sea Breeze=nin sirri açıldı
13 iyul 2025 08:11
- Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
12 iyul 2025 11:42
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 2025 17:51
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 2025 10:08
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 2025 01:31
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 2025 01:44
- İlham Əliyevin Nikol Paşinyanla görüşü başladı
10 iyul 2025 09:28
- İlham Əliyev Paşinyanla görüşəcək - Vaxt və yer açıqlandı
9 iyul 2025 12:37
- Paraşütlə tullanıb... ÖLMƏK neçəyədir?
9 iyul 2025 11:09
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
9 iyul 2025 02:37
- Dünyanın 28 ÖLKƏSİ Quba rayonundan KİÇİKDİR - SİYAHI
13 iyul 12:02
- Prezident olmaq çox təhlükəli işdir - Tramp
13 iyul 11:29
- Azərbaycanlı aktrisa anası ilə şokolad vannasına girdi - FOTOLAR
13 iyul 10:11
- Ərdoğan bu şəxslərə yüksək VƏZİFƏ verdi
13 iyul 09:40
- Kişinin mədəsindən 27 alışqan və QƏPİK çıxardılar - FOTO
13 iyul 09:23
- Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
13 iyul 08:47
- Emin Ağalarov Bodruma niyə getdi? Yeni =Sea Breeze=nin sirri açıldı
13 iyul 08:11
- Polşada azərbaycanlıların yaşadığı hostelə polis basqını – Neməti axtarırlar
13 iyul 00:55
- Çayda boğulub ölən Səfiyənin - Fotosu
13 iyul 00:05
- ŞOK : Putin Ukraynanın 0.25 FAİZİNİ ələ keçirib və ...1 KV.KM-ə görə 167 ƏSGƏR İTİRİB
12 iyul 21:27
- Hotel dəhşət : Azərbaycanda gənc qız sevgilisi tərəfindən pəncərədən atıldı VİDEO
12 iyul 20:35
- Veteranları təhqir edən bloger qızı meşədə soyundurub döydülər, VİDEOya çəkib yaydılar - ŞOK
12 iyul 19:44
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 19:34
- Sabirabadda da EHSAN VERİLMƏYƏCƏK
12 iyul 18:42
- Abşeron RİH-nin həbs olunan əməkdaşı: Abdin Fərzəliyev atama bildirib ki, cinayət əməlini oğlun öz üzərinə götürsün, ona köməklik göstərəcəyəm...
12 iyul 18:03
- Aİ-də nə qədər insan yaşayır? - Ən çox əhaliyə sahib ölkə bəlli oldu
12 iyul 17:42
- Ərdoğandan PKK-nın tərk-silah olması ilə bağlı SON DƏQİQƏ AÇIQLAMASI
12 iyul 15:49
- Prezident Əl Şaraa ilə görüşdü - Fotolar
12 iyul 14:35
- Elə bilirdim ürəyim tab gətirməz, getdim, tamam başqa insan oldum...- Polad Həşimovun XANIMI
12 iyul 14:28
- Suriya Prezidenti Azərbaycandadır - Fotolar
12 iyul 14:09
- Ukrayna hərbi kəşfiyyatı Sibirdə QAZ kəmərini PARTLATDI ...
12 iyul 12:55
- TEHRAN MERİ : İsrail İrana qarşı CADU və CİNLƏR-dən də istifadə edib..."
12 iyul 12:40
- Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
12 iyul 11:42
- Sumqayıtda kürəkən qayınatasını qətlə yetirdi
12 iyul 11:02
- Rusiyada ƏMƏLİYYAT: İki azərbaycanlının malları əllərindən alındı
12 iyul 10:48
- Atası ilə səfərə getmək qadağan olundu
12 iyul 00:59
- Nazirin oğlu nasizmdə ittiham olunur: İşə təhlükəsizlik xidməti qarışdı
11 iyul 23:06
- Ata 25 yaşlı tennisçi qızını öldürdü - ŞOK SƏBƏB
11 iyul 18:18
- Tofiq Zülfüqarov Elmar Məmmədyarova cavab verdi: Söyüş söyməmişəm
11 iyul 18:02
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 17:51