Anatoli Zankoviçin ömrü XX əsrin bütün çətinliklərini əks etdirən bir insan taleyidir. O, Polşa, sovet və alman hakimiyyəti altında yaşayıb, müharibə, aclıq, təqiblər görüb, sonda ABŞ-a mühacirət edərək orada 40 ilə yaxın cərrah kimi çalışıb.

 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "nashaniva.com" nəşri yazıb.

 

Bu il Anatoli 100 yaşını qeyd edib. Uzunömürlülüyünün sirrini isə sadə sözlərlə izah edir: "Sadəcə insanlara yaxşı yanaşdım, dinləməyi bacardım, dözdüm və ruhdan düşmədim".

 

 

Anatoli 1925-ci ildə Vileyka rayonunun Sivtsı kəndində doğulub. O dövrdə bu ərazi Polşa Respublikasının tərkibində idi. Valideynləri geniş təsərrüfata sahib idi, evdə yalnız belarusca danışılırdı. Uşaqlar Polşa məktəbinə getsə də, evdə bircə kəlmə belə polyak dilində eşidilməzdi. Valideynləri çar dövründə rusca yazmağı öyrənsələr də, ana dillərinə sadiq qalıblar.

 

 

İkinci Dünya müharibəsinin ilk illərində Sovetlər qərbi Belarus torpaqlarına daxil olduqda, Zankoviçlərin ailəsi "qolçomaq" damğası ilə əmlakdan məhrum edildi. Çox keçmədən ehtiyac və aclıq başlandı. Kənddə insanlar bir-birini tanıyır, birlikdə yaşayırdılar, lakin sovet rejimi cəmiyyətə qorxu və inamsızlıq gətirdi.

 

Anatoli xatırlayır ki, ailəsi və tanışları səbəbsiz olaraq repressiyalara məruz qaldılar. Hətta yerli partizanlar mülki və heç bir günahı olmayan insanları "rus" damğası ilə qətlə yetirirdilər. "Dünən salam verdiyin insan bu gün səni öldürməyə hazır olurdu", - o, xatırlayır.

 

Nasistlərin gəlişi və qeyri-müəyyən azadlıq

 

1941-ci ildə alman qoşunları Sivtsıya daxil oldu. Belarus gimnaziyasında oxuyan Anatoli üçün bu, yeni sınaqlar dövrü idi. Partizanlar tez-tez kəndlərə gələr, yemək və geyim tələb edərdi. Bəzən bu qarşılıqlı yardıma çevrilsə də, çox vaxt zorakılıqla nəticələnirdi.

 

Nasistlərin verdiyi nisbi azadlıq yerli əhali tərəfindən bəzən sovet rejimindən daha dözümlü kimi qəbul edilirdi. Belarus dilində təhsil almaq imkanı yaranmışdı. Anatoli gimnaziyada təhsilini davam etdirirdi, lakin almanlar binanı hərbi məqsədlə ələ keçirdiyindən dərslər müxtəlif yerlərdə təşkil olunurdu.

 

 

1944-cü ildə, sovetlərin yaxınlaşması ilə Anatoli Belarusun Müdafiə Qüvvələrinin kurslarına yazıldı, lakin tezliklə Almaniyaya təxliyə edildi. Ailəsi də qorxudan ölkəni tərk edərək Drezdenə getdi. Sovetlərin onları Sibirə sürgün edəcəyindən ehtiyat edirdilər.

 

Anatoli Almaniyada yanlışlıqla Vlasovun ordusuna salındı. Müharibənin sonunda amerikanlara təslim oldular. ABŞ hərbçiləri onlara silahı təhvil verməklə yanaşı, yemək və sığınacaq da təmin etdilər. Anatoli deyir: "Amerikanlar bizə insan kimi yanaşırdılar, qorxu yox idi".

 

 

Regenzburqda yerləşən köçkünlər düşərgəsində belarus gimnaziyasını bitirən Anatoli əvvəlcə din və fəlsəfə təhsili alsa da, tezliklə Münhen Universitetinin tibb fakültəsinə keçdi. Pul islahatları səbəbindən Almaniyadan Belçikanın Loven şəhərinə köçdü və burada həkimlik təhsilini tamamladı. Həkimliyi siyasətdən daha sabit və faydalı bir peşə kimi görürdü: "Harada olsam da, bu sənət mənə kömək edəcəkdi".

 

 

Belçikada Anatoli filoloq tələbə Matilda ilə tanış olub evləndi. Aralarında 10 il yaş fərqi olsa da, bu münasibətə maneə olmadı. Üç qız övladları və dörd nəvələri oldu. 1958-ci ildə ailə ABŞ-a köçdü. Anatoli əvvəlcə İllinoysda, daha sonra Çikaqoda həkim işləməyə başladı. Əsasən qarın boşluğu əməliyyatları aparırdı, lakin ürək-damar sistemində də riskli müdaxilələr etmişdi.

 

 

1993-cü ildə, Belarusda müstəqillik dövrünün əvvəlində, Anatoli yenidən vətəninə baş çəkdi. Doğma kəndi Sivtsı demək olar ki, xəritədən silinib, müharibədə yandırılmışdı. Valideynləri və nənə-babaları Vileyka şəhərində dəfn olunmuşdu. Çikaqoda belarus icması ilə sıx əlaqədə olmuş, dili və mədəniyyəti yaşatmağa çalışmışdı. "Uşaqlarım və həyat yoldaşım belarusca danışmasa da, mən bu dili unutmadım", - o, deyir.

 

 

Anatoli müharibələr görmüş, sistemlərin dəyişdiyinə şahid olmuş bir insandır. Sonda belə bir nəticəyə gəlir: "İnsanlar danışmağı, anlaşmağı bacarmadıqda müharibə başlayır. Müharibənin qarşısını almaq üçün məktəbdən, təhsildən, insanlara mərhəmətlə yanaşmaqdan başlamaq lazımdır".