Dövlət başçıları hərbi əməkdaşlıq, terrorizmlə mübarizə və MDB-nin xarici sərhədlərinin mühafizəsi sahələrində sənədlərin qəbulunu planlaşdırır

Bu gün Tacikistanın paytaxtı Düşənbədə Tacikistan Prezidenti Emoməli Rəhmonun sədrliyi ilə Müstəqil Dövlətlər Birliyi dövlət başçılarının sammiti keçiriləcək.

Toplantıda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev, Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarov, Türkmənistan Prezidenti Serdar Berdiməhəmedov və Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin iştirak edəcəyi bildirilir.

Dövlət başçıları 2030-cu ilə qədər hərbi əməkdaşlıq konsepsiyası, terrorizmlə mübarizə və MDB-nin xarici sərhədlərinin mühafizəsi sahələrində bir sıra sənədlərin qəbul edilməsini planlaşdırır. İmzalanması planlaşdırılan sənədlər arasında təhlükəsizlik, cinayətkarlıq, terrorizm, ekstremizmlə mübarizə var. Sammitdə digər məsələlərlə yanaşı, 2026-2028-ci illər üçün terrorizm və ekstremizmə qarşı mübarizədə MDB-yə üzv dövlətlər arasında əməkdaşlıq proqramları, o cümlədən 2026-2030-cu illər üçün xarici sərhədlərdə sərhəd təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, 2030-cu ilə qədər hərbi əməkdaşlıq konsepsiyası, MDB dövlət başçılarının cinayətkarlıqla mübarizə sahəsində əməkdaşlıq üzrə birgə bəyanatı, regional enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və digər sənədlər qəbul olunacaq.

Maraqlıdır ki, Rusiya bu sammitdə “MDB plyus” formatını rəsmiləşdirmək istəyir. Digər çox vacib məsələ isə MDB-də ŞƏT-ə müşahidəçi statusunun verilməsidir.

Qulamhüseyn Əlibəyli

Siyasi şərhçi Qulamhüseyn Əlibəyli “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, 10 oktyabrda Düşənbədə sammitin keçirilməsi simvolik xarakter daşıyır. Çünki MDB əvvəlki mahiyyətini itirib. Rusiya artıq MDB-də əvvəlki kimi tam hökmranlıq eləyə bilmir. MDB üzvlərinin əksəriyyəti türk-müsəlman dövlətləridir. Bu dövlətlər artıq demək olar ki, Rusiyanın nəzarəti altından çıxıblar və Rusiya onları öz nəzarəti altına qaytara bilmir. Ona görə də Rusiya vəziyyətlə barışır. Özünün ətrafında müəyyən bir blokun olduğunu göstərmək, təcriddən çıxdığını göstərmək üçün Rusiyaya MDB üzvləri ilə münasibətləri yaxşı saxlamaq lazımdır. Bu baxımdan da yanaşsaq, hesab edirəm ki, Düşənbə sammitində və keçirilən görüşlərdə ölkələrin arasında gələcək inkişaf perspektivləri müzakirə olunub və olunacaq. Azərbaycan tərəfini narahat edən bir sıra məsələlərlə bağlı ola bilsin razılığa da gəlinəcək".

Ekspert hesab edir ki, Rusiyanın hakim dairələrində Azərbaycanla bağlı ikitirəlik hökm sürür: “Bir tərəfdən Rusiya hökumətinin üzvləri hesab edirlər ki, Azərbaycanla iqtisadi münasibətləri daha da yaxşılaşdırmaq lazımdır, digər tərəfdən ayrı-ayrı rus siyasətçilər, xüsusən də Dövlət Dumasının ayrı-ayrı üzvləri hesab edirlər iqtisadiyyatı geosiyasətə qurban vermək olmaz, Azərbaycana qarşı sərt addımlar atılmalıdır. Amma məlumdur ki, son sözü dövlət başçısı deyir. Hesab edirəm ki, prezident Putinin mövqeyi Azərbaycanla münasibətlərin yaxşılaşdırılması tərəfdarı olanların mövqeyi ilə yaxın olacaq. Çünki görünən odur ki, Vladimir Putin Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq istəyir. Rusiyanın maraqları tələb edir ki, Azərbaycanla münasibətlər normal olsun. Bu halda Rusiyanın gələcəkdə Zəngəzur dəhlizindən istifadə imkanlarını əldə etmək mümkündür. Rusiya həm də bunu istəyir”.

 Asif Nərimanlı 

Siyasi şərhçi Asif Nərimanlı bildirib ki, ŞƏT sammitində ayaqüstü salamlaşmanı saymasaq, Düşənbə görüşü Bakı-Moskva xəttində uzun müddətdir davam edən gərginlikdən sonra İlham Əliyevlə Vladimir Putin arasında ilk canlı təmas oldu: “Münasibətlərin normallaşmasında əsas maraqlı tərəf kimi Rusiya görünür. Əliyevin 7 oktyabrda ad gününü təbrik etmək üçün Putinə zəng etməsinin Rusiya mediası və siyasi düşərgəsində xüsusi münasibətlə qarşılanması da bunu deməyə əsas verir. Düşənbədə görüş təklifinin də Putindən gəldiyi istisna edilməməlidir. Rusiyanın regionda arzulamadığı reallıq fonunda Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq istəyində iki əsas məqam qeyd oluna bilər.

1. Cənubi Qafqazda kommunikasiyanın açılmasından kənarda qalmamaq.

Zəngəzur dəhlizində iştirakçı ola bilməyən Moskva ən azı nəqliyyat imkanlarından yararlanmaq istəyir, xüsusilə Şimal-Cənub nəqliyyat layihəsinin gələcəyi baxımından. Daha öncə gəlişinə veto qoyulan Overçukun 13-14 oktyabrda Bakıya planlaşdırılan səfəri - Azərbaycan-Rusiya-İran formatında keçiriləcək görüş buna hesablanıb. İstisna deyil ki, Əliyevlə Putinin Düşənbə görüşündə əsas müzakirə mövzularından biri də məhz bu olub - Şimal-Cənub nəqliyyat layihəsinin inkişafı, layihənin Zəngəzur dəhlizinin açılmasından sonra regionda yaranacaq marşrut xətlərinə inteqrasiyası.

2. Cənubi Qafqazda mövqelərini qorumaq.

ABŞ-nin Zəngəzur dəhlizinə gəlişi fonunda Rusiya regionda güc balansının kəskin dəyişməsinə imkan verməmək üçün münasibətlərin bərpası xəttini seçir. Moskvanın birinci istiqaməti təsir imkanlarını hələ də saxladığı İrəvanla təmasları sıxlaşdırmaqdır, lakin iki amil Ermənistan vektorlu siyasətdə risklər vəd edir.

- “Zəif bənd” olan Ermənistanda güclənməyin regional müstəvidə güc balansına təsiri effektsizdir;

- Azərbaycanla yekun sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra Ermənistanın Türkiyə ilə sərhədlərinin açılması və Avropaya çıxış imkanı əldə etməsi perspektivi Rusiyanın bu ölkəyə yatırdığı “siyasi investisiya”nın rentabelliyini azaldır.

Moskva anlayır ki, nəticələri müəyyənləşdirən Bakı ilə münasibətləri saxladığı halda regionda mövqelərindən məhrum olmaq riskini azalda bilər. Bakı ilə münasibətlər həm də Türkiyə-Azərbaycan-Rusiya formatına yenidən qayıtmaq imkanı yaradır.

Bu amillər Düşənbə görüşünün - Putinin Əliyevlə bir araya gəlməsinin Rusiya üçün xüsusi əhəmiyyət daşıdığını deməyə əsas verir.

Lakin bütün bunlar Azərbaycanın Rusiya qarşısında irəli sürdüyü tələblərindən - AZAL-ın təyyarəsinin vurulması və azərbaycanlılara qarşı hücumlarla bağlı gözlənilən qərarların verilməsi-imtina etdiyi demək deyil. Əksinə, Düşənbədə bu tələblərin birbaşa Putinlə müzakirə edildiyi imkanı yarandı. Və bu dəfə Əliyev Putinlə görüşə daha güclü şəkildə getdi, xüsusilə Vaşinqton anlaşmaları-Zəngəzur dəhlizinin həlli fonunda".

Etibar SEYİDAĞA,
“Yeni Müsavat”