Zərgərpalan Bakı şəhərində küçədir və metronun Nizami  stansiyası yaxınlığında yerləşir. Olduqca bərbad vəziyyətdədir. Təmirə ehtiyacı var. Küçənin adı da diqqətçəkəndir. Görəsən, zərgərlə palanın nə əlaqəsi var? Zərgər zərgərdi, bəs zərgərin palanı nə olan şeydi? Doğrusu, bu adın nə səbəbdən bu küçəyə verilməsi məni də xeyli düşündürüb.

Biz görmüşük ki, belə idarələr gözdən-könüldən uzaq yerdə yox, adətən paytaxtın ən gözəgəlimli yerində fəaliyyət göstərir. Yəni adından da göründüyü kimi bu müfəttişliyin fəaliyyət dairəsi çox genişdir.  İlk növbədə onu qeyd edim ki, xarici ölkələrdən Azərbaycana idxal olunan bütün növ ərzaq, yeyinti, o cümlədən  məişət və dərman preparatları bu idarənin sertifikatı əsasında respublikaya buraxılır. Respublikamızın sərhəd-keçid məntəqələrindən buraxılan minlərlə ton müxtəlif  çeşiddə məhsul  birbaşa Zərgərpalanda xeyir-duasını aldıqdan sonra ticarət-satış mərkəzlərinə çatdırılır.

Azərbaycanda Azad İstehlakçılar Birliyi də fəaliyyət göstərir. Birliyin sədri Eyyub Hüseynov da bu sahədə şox  böyük fəallıq  göstərir, xalqın sağlamlığına zərər vura biləcək müxtəlif məhsullar haqqında vaxtaşırı məlumat yayır. Artıq  əhalinin əksəriyyəti  Azad İstehlakçılar Birliyinin telefon nömrələrini bilir və qarşılaşdıqları neqativ hallarla bağlı birliyə məlumat verirlər. Onlar eyni zamanda bu biabırçılığa nə vaxt son qoyulacağını  soruşurlar. 

Azərbaycanda doqquz milyondan çox əhali 1609 bələdiyyə ətrafında birləşib. Daha doğrusu, biz hər birimiz istehlakçı olaraq, həm də bələdiyyə sakinləriyik. Bu baxımdan respublika  bələdiyyə sakinlərinin redaksiyamıza zəngləri, sorğuları, şikayətləri kifayət qədərdir. Yüzlərlə insan apteklərdəki  keyfiyyətsiz dərmanlardan, müxtəlif  market və bazarlarda satılan sabun, diş pastası, şampun və ayrı-ayrı qida məhsullarının keyfiyyətsiz olduğunu bəyan edirlər.

Un və un məhsullarının yararsızlığından şikayət edirlər. İş o yerə gəlib çıxıb ki, satışda olan düyülərin əksəriyyətinin plastik  kimyəvi maddədən hazırlandığı da bildirilir. Bəs bu kimi zay məhsullar Azərbaycan bazarlarına necə yol tapır? Çində və başqa ölkələrdə hazırlanmış kimyəvi düyünün Azərbaycana idxalı necə baş tutur? Geni dəyişdirilmiş məhsulların idxalı ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsində xüsusi maddə var. Təəssüf ki, qanunun bu maddəsi hələlik sərt üzünü göstərmir. Axı bu, millətin gələcək taleyi ilə  sıx bağlıdır. Onsuz da körpələrimizn əksəriyyəti ana südündən məhrumdur. Onların çoxu süni qidalarla qidalanır. Əksəriyyətinin keyfiyyətsiz və yarasız olması balalarımızın gələcək taleyini sual altda qoyur. Bunu nəzərə alaraq məsələnin köklü araşdırılmasına  başladıq. İlk növbədə gömrük məntəqəsi ilə bağlı apaşdırma apradıq. Bəlli oldu ki, Azərbaycana daxil olan məhsullar Respublika Sanitariya Karantin Müfəttişliyinin verdiyi  sertifikat olmadan bazara çıxarıla bilməz.

İndi onu əvəzləyən Sara xanım Həsənova bu vəzifəyə Səbayel rayon Sanitariya Epidemiologiya İdarəsinin rəisi vəzifəsindən gəlib. İnternet vasitəsilə müxtəlif saytların  verdiyi informasiyalardan  öyrəndik ki, Sara xanım da uzun müddət MTN olaylarında  adı çəkilən Akif Çovdarovun himayəsində olub. Bəzi mətbuat orqanları və sosial şəbəkələrdə bu barədə geniş məlumatlar verilib. Məsələn, "Rubrika.az" saytında 1.02. 2016-cı il tarixdə dərc olunan materialda deyilir:

"Səhiyyə Nazirliyinin Sanitar-Karantin Müfəttişliyinin rəisi Sara Həsənova ciddi təşviş içindədir. Səhiyyə Nazirliyi sistemində hazırda həbsdə olan nazir Əli İnsanovun kadrı kimi tanınan Həsənova rəhbərlik etdiyi qurumda aparılacaq yoxlamanın onun üçün yolun sonu olacağından əmindir. Çünki bütün fəaliyyəti boyu ciddi korrupsiya və qanunsuzluq faktları ilə yadda qalan Sara Həsənovanın hər zamankı himayədarı keçmiş MTN generalı Akif Çovdarovun özü hazırda həbsdədir".  

Bu fakt özü təəccüblüdür. MTN-də baş verən hadisələrdən sonra bu sakit yerdəyişmədən nə məqsəd güdülür? Bu, başqa bir mövzudur.

Araşdırdığımız məsələyə gəldikdə isə Sara Həsənova ilə görüşməyə can atsaq da, bu  mümkün olmadı. Keçilməz sədlə qarşılaşdıq. Müfəttişlikdən bildirdilər ki, Sara xanım heç kimi qəbul etmir. Onda (012) 594-49-84  nömrəli telefonla Sanitar - Karantin Müfəttişliyinin sədr müavini İsgəndər Qarayevlə əlaqə saxladım. Özümü təqdim edib mövzu ilə bağlı səlahiyyətli şəxs kimi ondan bəzi məsələlərə aydınlıq  gətirməsini xahiş etdim. O, məlumat verdi ki, bu sahədə təzə olduğu üçün heç bir söz deyə bilməz. Səhiyyə Nazirliyinin mətbuat xidmətinə müraciət etməyimizi bildirdi.  Dediyi kimi Mətbuat Xidməti ilə əlaqə saxladıq. Mətbuat Xidmətinin katibi Səfayə xanım telefondaca məlumat verdi ki, nazirliyin tabeçiliyində olsa da, həmin müəssisə müstəqil bir qurumdu. Odur ki, suallarınızı  elə idarənin özünə ünvanlayın.

Mətbuat Xidmətinin cavabından sonra 1 mart 2016-cı il tarixdə Raespublika Sanitariya Karantin Müfəttişliyinin rəisi Sara Həsənovaya məktubla  müraciət etdik. Bu məktubda  bizi maraqlandıran məsələ ilə bağlı beş suala cavab verməsini xahiş etmişdik. Aradan  bir ay vaxt keçsə də cavab verilmədi. Ona görə  qəzetin əməkdaşı ikinci dəfə müəssisəyə yollanıb  məktubun cavabı ilə maraqlandı. Onun üzünə qapı açılmadı. Qapının arxasından  ona deyiblər ki, redaksiyaya cavab verə bilməzlər, guya biz ünvanı səhv salmışıq, nazirliyin mətbuat xidmətinə müraciət etmək lazımdı. Baxmayaraq ki, biz yazdığımız məktubda "Mətbuat haqqında" Qanunun II fəsil 8-ci maddəsində göstərilən müddəaları xatırlatmışdıq. Ancaq görünür, müfəttişliyin öz qanunları var və ona görə də Mətbuat haqqında qanunun müddəlarını saya salmağı lazım bilməmişdilər.

İkinci dəfə Səhiyyə Nazirliyinin  mətbuat Xidməti ilə əlaqə saxladıq və yenə də eyni cavabı aldıq. Nəhayət, ötür-ötür oyunundan bezib müstəqil araşdırma aparmağa qərar verdik. Məlum oldu ki, respublika Sanitar- Karantin Müfəttişliyində  təxminən 70 nəfərə yaxın əməkdaş işləyir. Sara xanım oktyabr ayında işə başlayan kimi ilk növbədə rəis müavinini, baş mühasibi, təsərrüfat müdirini və kadrlar üzrə operatoru başqaları ilə əvəzləyib. Müfəttişlikdə rəhbərlik və texniki işçilərdən başqa 30 nəfər həkim, 10  nəfər isə həkim-laborant vəzifəsində çalışır. Orta əmək haqqı təxminən 300-400 manat arasındadı. Onu da öyrənə bildik ki,  2016-cı il yanvarın 1-dən martın 31-nə qədər respublika ərazisinə mal  gətirmiş sahibkarlara  4006 ədəd  gigiyenik  sertifikat verilib. Müşahidə və sorğularımız onu göstərdi ki, bu müddət ərzində bayram və istirahət günlərini çıxmaq şərtilə  30 nəfər həkimin  4006 sertifikat üçün idxal mallarına baxış keçirüb analiz etməyə fiziki gücü çatmaz. 

O da müəyyən oldu ki, burada işlər tam başqa tərzdə qurulub. Zərgərpalan küçəsi 121 ünvanında yerləşən bu qurumun qapısı daim arxadan bağlı olur. Bunun səbəbini aydınlaşdırmaq  cəhdimiz baş tutmadı. Əməkdaşlar, həkimlər içəridə oturur,  ölkəyə ərzaq idxal edən sahibkarların nümayəndələri isə  gün ərzində əllərində torba müfəttişliyin qapısındakı zəngi basırlar. İçəridən gələn sorğuya əsasən kimliyini bildirir, əlindəki nümunəni göstərib  sertifikat almağa  gəldiyini deyir. Bu informasiyadan sonra qapı açılır və qapı arxasında sövdələşmə gedir. Çox qəribədir ki, müfəttişliyin əməkdaşları gətirilən nümunənin haradan gəldiyi ilə maraqlanmır, əsasən sahibkarın  təqdim etdiyi mənşə sertifikatına  nəzər yetirir. Halbuki bu iş  birbaşa müfəttişliyin əməkdaşları tərəfindən yerindəcə yoxlanılmalıdı. 

Araşdırma zamanı o da bəlli oldu ki, bir  qayda olaraq sertifikatların verilməsi üçün  təxmini məzənnə müəyyənləşdirilib. Əksər sahibkar laboratoriya  analizi və sertifikat verilməsi üçün  dövlət rüsumunun nə qədər olduğunu belə bilmirlər. Bu iş əsasən  sövdələşmə yolu  ilə yerinə yetirilir. Gələn malın gömrük məntqələrində  yubanmasını istəməyən sahibkarlar bu sövdələşmədə müfəttişliyin qoyduğu məzənnəni  ödəməyə məcbur olurlar. Əks halda malları xarab olar. Ona görə də sahibkar bir sertifikat üçün  dinməzcə, təxminən, 300-400 manat dəyərində  vəsait ödəyir. "BAD"  (bioaktiv əlavələr) deyilən məhsullar üçün isə bu qiymət iki-üç dəfə artaraq 800-1000 manat təşkil edir.  

Əldə etdiyimiz başqa bir məlumata görə 2015-ci ilin dekabrında və 2016-cı ilin fevralında müfəttişliyin bütün əməkdaşları rəsmi olaraq  mükafatlanıdırılıb. Çox qəribədir ki, bu siyahıda bərabərlik prinsipi pozulub. 2015-ci il oktyabr ayının 27-dən  quruma rəhbər təyin olunan Sara Həsənova iki ay sonra - dekabrda 4000 manat,  fevralda isə 2158 manat mükafat alıb. Baş mühasib Elnarə Səmədzadə dekabrda 2900 manat, fevralda isə 1743 manat, təsərrüfat müdiri Viktoriya Bidenko dekabrda 2000 manat, fevralda isə 1800 manat,  Sara xanımın katibəsi  vəzifəsini icra edən, ancaq kompüter mühəndisi kimi işdə adı gedən Gülnarə İsayeva dekabrda 1600 manat, fevralda  747 manat, operator Mənzər Qasımova dekabrda 2000 manat, fevralda 747 manat, müfəttişliyin rəis müavini İsgəndər Qarayev fevral ayında 1070 manat həcmində mükafat alıblar. Qalan əməkdaşlar isə bundan qat-qat aşağı mükafatlandırılıblar. Bu bölgü prinsipi ilk anda şübhə doğurur. Əvvəla, bu müəssisənin gəliri nə qədərdir ki, rəhbər işçilər qısa müddət ərzində heç nə yoğurub yapmadan bu qədər mükafat alırlar? İkinci əsas məsələ odur ki, nə üçün məhz  yuxarıda adları çəkilən şəxslər  daha məsuliyyətli  işlə  məşğul olan əməkdaşlardan qat-qat artıq pulla  mükafatlandırılırlar?

Bütün bu faktlar sual doğuran məsələlərdir. Dəfələrlə ölkə prezidenti İlham Əliyev də respublikaya idxal olunan malların keyfiyyətinə diqqət yetirilməsini tələb edib. Buna baxmayaraq yenə də malların  gətirilməsində,  dövlət rüsumlarının ödənilməsində şəffaflıq prinsipləri açıq-aşkar pozulur. Məhz bu məsələlərlə bağlı Respublika Sanitariya Karantin Müfəttişliyinə 1 mart 2016-ci il tarixdə ünvanladığımız  sorğuda aydınlıq  gətirilməsini xahiş etmişdik. Sorğumuza cavab verilmədiyi üçün yazıda sadalanmış faktların məsuliyyəti  birbaşa Sanitariya Karantin Müfəttişliyinin üzərinə düşür.

Ancaq respublika əhalisinin sağlamlığı, gələcək nəslin acınacaqlı  bəlalarla üzləşməməsi naminə müşahidə  və araşdırmalarımızı  davam etdiririk. İndiyə qədər  gəldiyimiz qənaət ondan ibarətdir ki, məhz Sanitariya Karantin Müfəttişliyinin məsuliyyətsizliyi, qeyri-şəffaf  fəaliyyəti nəticəsində  respublikaya ayrı-ayrı ölkələrdən daxil olan çoxsaylı ərzaq məhsulları, xüsusən müxtəlif növ  spirtli içkilər, şirələr, mineral  sular, geni dəyişdirilmiş meyvələr,  mənşəyi bilinməyən ət və ət məhsulları bazarlarda, mağazalarda  meydan sulayır. Bu, fəlakətdi, millətin genofonduna vurulan böyük zərbədi. Bunun qarşısı alınmasa Zərgərpalanda qurulan məxfi planların xəmiri  hələ çox su aparacaq...

“Bələdiyyə birliyi” qəzetinin baş redaktoru  Cümşüd İsgəndər