- Ata 25 yaşlı tennisçi qızını öldürdü - ŞOK SƏBƏB
- Tofiq Zülfüqarov Elmar Məmmədyarova cavab verdi: Söyüş söyməmişəm
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
- Rusiyada Azərbaycandan gətirilən 18 TON ŞEFTALI ı məhv edildi
4 dekabr ÖMƏR XƏYYAMın xatirə günüdür
Günün sitatı4 dekabr 2024 14:19

Qiyasəddin Əbu əlFəth Ömər ibn İbrahim Xəyyam Nişapuri 18 may 1048-ci ildə Xorasan vilayətinin Nişapur şəhərində sənətkar ailəsində anadan olmuşdur. Onun sənətkar ailəsində dünyaya gəlməsini soyadı da sübuta yetirir.
Xəyyam “çadır ustası” mənasını verir. O, “Xəyyam” təxəllüsünü atasının sənətindən almışdır.
O, riyaziyyat, həndəsə, fızika, astronomiya kimi dəqiq elmlərə yiyələnmiş, fəlsəfəni, sufıliyi, Quranşünaslığı, tarixi, hüquqşünaslığı dərindən öyrənmiş, ərəb dilinə və ədəbiyyatına mükəmməl yiyələnmişdir. Ömər Xəyyam astrologiyanın, musiqi nəzəriyyəsinin mahir bilicisi olmuşdur. O, Qurani-Kərimi əzbər bilməklə yanaşı, onun bütün ayələrinin dəqiq təfsirini də verə bilmişdir.
Miladi tarixi ilə 1074, hicri tarixi ilə 467-ci ildə Sultan Məlikşah tərəfindən İsfahanda rəsədxana tikilir və Şərqin ən tanınmış astronomları bu rəsədxanaya cəlb olunur. Xəyyam Nizamülmülkün təkidi ilə saray rəsədxanasının rəisi təyin edilmişdi.
Ömər Xəyyam 18 il bu rəsədxanaya rəhbərlik edir.
Ömər Xəyyamın elmi məşğuliyyətinin başlıca istiqaməti riyaziyyat olmuşdur. İyirmi beş yaşında ilk elmi kəşflərini etmişdir. “Cəbr problemlərinin isbatları haqqında traktatı” Xəyyamı böyük alim kimi tanıtmışdır.
Onun Günəş sisteminin heliosentrik nəzəriyyəsini Kopernikdən çox-çox əvvəl irəli sürməsi də bildirilir.
O, parodiyaya meyil etmiş, misli görünməmiş mənalı rübailər yazmışdır. O, saraylarda yaşamamış, azad yaşamağı üstün tutmuşdur. Çoxları onu bütün dünyada məşhur rübailərin müəllifı kimi tanıyır. XX əsrin əvvəllərində Böyük Britaniyada tikilmiş ən böyük sərnişin gəmisi olan “Titanik” aysberqə çırpılıb batan zaman göyərtəsində 13 milyon sterlinq məbləğində sərvətlə yanaşı, Ömər Xəyyamın qədim əlyazması - “Rübaiyyat”ın olması da məlumdur. Bu, xristian aləmində də Ömər Xəyyam yaradıcılığına böyük marağın sübutudur.
Xəyyam musiqinin riyazi nəzəriyyəsini də işləyib hazırlamışdır.
Xəyyam evlənməyib, qapalı həyat tərzi keçirib. Onu anlaya bilməyən, yaxud anlamaq istəməyən ruhanilərin daimi təqiblərindən həmişə qorxu içində yaşayıb.
Yazılanlara görə, o, həyatının son saatlarında İbn Sinanın “Şəfa kitabı”nı diqqətlə oxuyurmuş. “Tək və cəm” bölməsinə çatanda səhifələr arasına əlfəcin qoyub və yanındakılara vəsiyyət etməkdən ötrü lazımi adamları çağırmaq tapşırığı verib. Bütün günü heç nə yeməyib, heç su da içməyib.
Ömər Xəyyam yaxınlarına deyirmiş ki, “Qəbirim elə yerdə olacaq ki, yaz fəsilində əsən meh onu çiçəklərə qərq edəcək”.
O, həm Şərqdə və ələlxüsus Qərbdə özünün müdriklik, yumor və satira dolu, bəzən də bir qədər qaba səslənən rübailəri ilə məşhurdur.
Şərqdə uzun müddət yaddaşlardan silinən Xəyyamın rübailəri Avropaya Edvard Fitsjeraldın tərcümələri ilə qədəm qoyur və görünməmiş uğur əldə edir.
Ömər Xəyyam qeyri-adi istedada malik idi. O, “QuraniKərim”i əzbərdən bilməklə yanaşı, onun bütün ayələrinin dəqiq təfsirini də verə bilmişdi. Şərqin ən bilikli ilahiyyatçıları Xəyyamdan məsləhət alırdılar.
Xəyyam lüğətində şərab sözü yalnız dərd-qəmi unutmaq, laübalı olmaq mənasında işlənmir. Həmin söz həyat neməti mənasındadır. Həyat nemətlərindən insan səmərəli istifadə edə bilməyəcək, ömrünü cahilcəsinə keçirəcəksə, belə ömür nəyə lazımdır? Həmin əqidə ilə yaşayan şair “fələyə” ona görə nifrət edir ki, guya “haqq və ədalət” mənbəyi olan fələk zəhmətkeş və nəcib insanı həmişə möhtac etmişdir:
Ey fələk, xəsisə izzət verirsən,
Ev, hamam, dəyirman, sərvət verirsən.
Sənin tək fələyə tüpürmək gərək,
Azad adamlara zillət verirsən.
Ev, hamam, dəyirman, sərvət verirsən.
Sənin tək fələyə tüpürmək gərək,
Azad adamlara zillət verirsən.
Olsa şərab, mütrüb,bir gözəl canan,
Bir axar su olsa, bir də gülüstan.
Bu əsil cənnətdir, cəhənnəm sözü,
Boş sözdür, inanma ona heç zaman.
Bir axar su olsa, bir də gülüstan.
Bu əsil cənnətdir, cəhənnəm sözü,
Boş sözdür, inanma ona heç zaman.
O, “Həkim” ləqəbi ilə də yazıb-yaratmışdır.
Ömər Xəyyam 1131-ci ildə öz şəhəri Nişapurda İbn Sinanın “Müalicə haqqında kitab”ını (“Şəfa kitabı”) sinəsinə sıxaraq ölmüşdür. Eretik (küfr) mövzularda yazdığına görə ruhanilər onun müsəlman qəbiristanlığında basdırılmasına etiraz etmişlər. Şair öz bağçasında dəfn edilmişdir.
Avropada onun yaradıcılığını XVIII əsrdə öyrənməyə başlamışlar.
Xəyyamın rübailəri Hafizin, Sədinin, Sənainin və Əttarın divanlarına qarışmışdır.
*****************************************************
Mənbə: Ramil Əliyev - “Orta əsrlər Şərq intibah ədəbiyyatı tarixi” kitabından, Müəllim nəşriyyarı, Bakı – 2014
Oxşar xəbərlər
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 2025 17:51
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
9 iyul 2025 02:37
- Prezident yeni REKTOR təyin etdi
7 iyul 2025 16:03
- Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək (SƏRƏNCAM)
5 iyul 2025 23:31
- Azərbaycanda BAYRAM- Qeyri-iş günü bir də 4 aydan sonra olacaq
30 iyun 2025 10:46
- Ağsuda əməliyyat: 2 ay əvvəl Prezidentin MEDAL verdiyi Sənan Feyzullayev həbs olundu
29 iyun 2025 16:02
- Milli mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabinin doğum günüdür
28 iyun 2025 11:39
- Prezident Mingəçevirdə Çin şirkətinin rəhbərini qəbul etdi
24 iyun 2025 23:53
- Zeynəb Xanlarovanın oğlu bu qurumda YÜKSƏK VƏZİFƏDƏ İŞLƏYİR
23 iyun 2025 23:48
- Misir Mərdanov tapşırdı, Fərhad Bədəlbəyli Rəşid Behbudovun qızına iş vermədi - MÜSAHİBƏ
22 iyun 2025 20:11
Xəbər lenti
- Ata 25 yaşlı tennisçi qızını öldürdü - ŞOK SƏBƏB
11 iyul 18:18
- Tofiq Zülfüqarov Elmar Məmmədyarova cavab verdi: Söyüş söyməmişəm
11 iyul 18:02
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 17:51
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
11 iyul 14:43
- Rusiyada Azərbaycandan gətirilən 18 TON ŞEFTALI ı məhv edildi
11 iyul 14:30
- İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi (FOTO)
11 iyul 13:47
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
11 iyul 13:39
- Keçmiş nazir xanımı və gəlinlərindən DANIŞDI: İkisi də əcnəbidir - VİDEO
11 iyul 13:15
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
11 iyul 12:55
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
11 iyul 12:23
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 11:31
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
11 iyul 10:45
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 10:08
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
11 iyul 09:48
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
11 iyul 09:36
- HÖKÜMƏ - kədərim mənim filmi bu tarixdə təqdim olunacaq
11 iyul 02:05
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 01:31
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 01:12
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
11 iyul 00:36
- Daha bir rayonda yasda EHSAN ləğv edildi
11 iyul 00:26
- 5 saat davam edən İlham Əliyev-Paşinyan görüşünə dair İLK AÇIQLAMA
10 iyul 14:43
- İranlı molla : CƏHƏNNƏM əhlinin dili TÜRKCƏ, CƏNNƏT əhlinin dili ƏRƏBCƏDİR...
10 iyul 13:33
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 12:29
- Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov Nardaran qəsəbəsində vətəndaşları qəbul edib
10 iyul 12:18
- Maral tam Ayı 10 iyul 2025: Nə etməli?
10 iyul 11:41
- Kompüteri 1000 DƏFƏ sürətləndirməyin yolu
10 iyul 11:18
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 10:00
- Ərdoğan xalqa müraciət edəcək
10 iyul 09:47
- İlham Əliyevin Nikol Paşinyanla görüşü başladı
10 iyul 09:28
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədov bu şəxsi məhkəməyə verdi
10 iyul 01:46
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya