- DGK-nın şöbə rəisi: Mən RÜŞVƏT almamışam, 55 MİN manat ŞİRİNLİK almışam
- Ərdoğan Azərbaycana GƏLİR
- Bəylər Eyyubovun yerinə təyin olunan Fərid Əsgərov kimdir? – DOSYE
- Bəylər Eyyubov PTX-nin rəisi vəfizəsindən çıxarıldı - Bu posta gətirildi
- Bakıda 400 nəfərin gizlənə biləcəyi yeraltı BUNKER: Harada yerləşir? (FOTO)
SSRİ-ni ABŞ-nin nüvə hücumundan xilas edən alim – Klaus Fuks

1943-cü il avqustun 19-da Kanadanın Kvebek şəhərində keçirilən görüşdə Böyük Britaniyanın baş naziri Uinston Çörçill və ABŞ prezidenti Franklin D. Ruzvelt birgə atom silahı hazırlamaq barədə razılığa gəliblər.
Nasist Almaniyasının başçısı Adolf Hitler hakimiyyətə gəldikdən sonra Böyük Britaniyaya qaçan və nüvə bombasının yaradılması proqramına qoşulan, əslən alman olan Klaus Fuks ingilis nümayəndə heyətinin tərkibində Manhetten layihəsində iştirak etməyə dəvət edilib.
O vaxt heç kim fizikin sovet kəşfiyyatı ilə əlaqələrindən şübhələnməyib. Lakin məhz onun məlumatları SSRİ-yə öz nüvə bombasını yaratmağa imkan verib.
Sovet kəşfiyyatına ilk addım
1941-ci ilin avqustunda Almaniyada işlədiyi illərdə Kommunist Partiyasına üzv olan Fuks Böyük Britaniyadakı sovet hərbi attaşesinin köməkçisi Semyon Kremerlə əlaqə saxlayıb. Onları vaxtilə Londona mühacirət edən alman Yurgen Kuçinskinin tanış edibmiş. Bundan əlavə, alim II dünya müharibəsi başlayandan ay yarım sonra Almaniyaya qarşı mübarizəyə töhfə vermək üçün sovet nümayəndələrinə də müraciət edib.
Hələ Birminhem universitetində “boru ərintisi” layihəsi çərçivəsində işləyən Fuks sovet nümayəndəsinə atom silahının yaradılmasında ingilis alimlərinin fəaliyyəti haqqında ona məlum olan məlumatları özündə əks etdirən altı səhifəlik hesabat verib.
Hərbi kəşfiyyat tarixi üzrə mütəxəssis Vladimir Lota qeyd edib ki, Kremer ümumilikdə Fuksla dörd dəfə görüşüb. Ondan alınan məlumat sayəsində SSRİ-nin nüvə silahı üzrə proqramın geriliyini müəyyən etmək mümkün olub.
Alimin ABŞ-də olduğu illərdə əldə etdiyi məlumatlar isə SSRİ-ni əməlli-başlı qabağa salıb. O, ABŞ-nin izotopların ayrılması üçün bir neçə zavod tikmək planlarını, Enivitok ərazisində yeni tip atom bombalarının sınaqdan keçirilməsinin nəticələrini, hava və su ilə soyudulmuş qazanların işinin müqayisəli təhlilini, hidrogen bombasının sxematik diaqramını və ən əsası ABŞ-də 1943-1946-cı illərdə Los-Alamosdakı gizli mərkəzdə işlədiyi zaman əldə etdiyi məxfi məlumatları sovet kəşfiyyatına ötürüb. Odur ki, SSRİ-nin atom bombası Amerika layihəsinin oxşarı olub.
Pozulan planlar
SSRİ-nin nüvə silahı əldə etməsi dünyanın “soyuq müharibə”dən qanlı müharibəyə keçməsinin qarşısını alıb. Çünki bu gün etibarlı şəkildə məlumdur ki, Xirosima və Naqasakinin bombalanmasından sonra ABŞ SSRİ-yə nüvə zərbəsi endirməyi planlayıb. Mitio Kaku və Daniel Akselrod tərəfindən yazılan “Nüvə müharibəsində qalib gəlmək: Pentaqonun gizli planları” adlı kitabda göstərilib ki, II dünya müharibəsindən sonra sovet dövləti ilk nüvə sınağı keçirənə qədər ABŞ SSRİ-yə nüvə zərbəsi endirmək üçün doqquz plan hazırlayıb. Onlardan biri, xüsusən, 1957-ci ildə 300 nüvə silahından istifadə etməklə SSRİ ərazisinin bombalanmasına başlamağı nəzərdə tutub.
Sual yaranır ki, ABŞ niyə dərhal zərbə endirməyib?
Məsələ burasındadır ki, o zaman Vaşinqtonun sadəcə olaraq kifayət qədər bombası (1948-ci ildə Amerikanın nüvə arsenalı cəmi 50 atom bombasından ibarət idi), eləcə də onları müəyyən edilən ərazilərə çatdırmaq üçün bombardmançı təyyarələri olmayıb. Bundan əlavə, Birləşmiş Ştatlar SSRİ-nin öz nüvə silahını tez yarada biləcəyinə ehtimal verməyib.
İlk sovet nüvə bombasının sınağı ABŞ-nin bu tip silaha sahiblik inhisarına son qoyub. Bundan sonra Vaşinqton nüvə hücumu planını dayandırıb.
SSRİ-nin nüvə sahəsindəki geriliyini belə tez aradan qaldırmasında böyük rolu kəşfiyyatçılar, onlara məlumat verənlər, o cümlədən Klaus Fuks oynayıb.
Alimin həbsi
1949-cu ilin sentyabrında Britaniya kəşfiyyatı Nyu-Yorka SSRİ-dən gələn teleqramları deşifrə etməyə müvəffəq olub və orada Fuksun SSRİ-yə işlədiyinı dair şübhə yaranıb.
Onu İngiltərənin ən yaxşı MI5 müstəntiqi Skardon dindirib. İngiltərədə Skardon kimi insanı psixoloji cəhətdən məhv edə biləcək digər bir şəxs olmayıb. Nəticədə alim sorğu-suallardan bezərək olanları etriaf edib.
İllər sonra sovet kəşfiyyatçısı Kim Filbi kəşfiyyat mütəxəssisləri üçün yazdığı kitabında Fuksun dəhşətli səhvə yol verdiyini bildirib. Bu barədə Kim işdəki bütün sənədləri təhlil etdikdən sonra dəqiq nəticəyə gəlib: “Skardonda heç bir sübut olmayıb. Bütün sorğu-sual qeyri-müəyyən şübhələr üzərində qurulub. Belə hallarda heç vaxt etiraf etməyə ehtiyac yoxdur”.
Müstəntiqlər agentin təqsirini sübuta yetirilmiş hesab etsələr belə, bu, heç də o demək deyil ki, məhkəmə onların arqumentlərini qəbul edib cəza verəcək. Lakin Klausun etirafı məhkəmənin qərarına birbaşa təsir edib. Odur ki, 1950-ci il martın 1-də Klaus Fuks 14 il həbs cəzasına məhkum edilib.
1959-cu ildə o, yaxşı davranışına görə həbsdən azad edilib. İngiltərə hökumətinin onlara işləmək təklifinə baxmayaraq, Fuks Almaniyaya köçüb və ömrünün qalan günlərini orada yaşayıb. Sovet hakimiyəti onun xidmətinə qiymət verməyib, onu heç bir mükafata layiq görməyib.
- Rusiyanın hüquq-mühafizə orqanlarının hüquqazidd əməllərinin arxasında siyasi motivlər dayanır ŞƏRH
1 iyul 2025 00:29
- DGK-nın şöbə rəisi: Mən RÜŞVƏT almamışam, 55 MİN manat ŞİRİNLİK almışam
30 iyun 2025 23:59
- Veysəloğlu-nun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı- çərçivəsində növbəti məhsuldar görüş AQİSA ilə keçirildi
30 iyun 2025 16:49
- İki İosifin və iki ittifaqın intriqası – Tito dirənməsə, Moskva və London Balkanı böləcəkmiş
30 iyun 2025 16:26
- Ruslar Ukraynaya qarşı döyüşmək istəmirlər – daha bir hərbi çağırış məntəqəsində yanğın...
30 iyun 2025 11:20
- Kəngərliyə növbəti köç karvanı yola salındı (FOTO)
30 iyun 2025 09:18
- Qadın əsgərlər: hansı ölkələrdə xidmət məcburidir, hansı ölkələrdə könüllü?
29 iyun 2025 22:08
- Yekaterinburqda işgəncə görən azərbaycanlıdan ŞOK AÇIQLAMALAR : Bizi döyə-döyə KABAB bişirtdirib, yeyib içdilər
29 iyun 2025 10:24
- Milli mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabinin doğum günüdür
28 iyun 2025 11:39
- Tramp FED rəhbərini -inadkar eşşək- adlandırdı
28 iyun 2025 10:41
- Rusiyanın hüquq-mühafizə orqanlarının hüquqazidd əməllərinin arxasında siyasi motivlər dayanır ŞƏRH
01 iyul 00:29
- DGK-nın şöbə rəisi: Mən RÜŞVƏT almamışam, 55 MİN manat ŞİRİNLİK almışam
30 iyun 23:55
- Ərdoğan Azərbaycana GƏLİR
30 iyun 22:58
- Bəylər Eyyubovun yerinə təyin olunan Fərid Əsgərov kimdir? – DOSYE
30 iyun 17:51
- Bəylər Eyyubov PTX-nin rəisi vəfizəsindən çıxarıldı - Bu posta gətirildi
30 iyun 17:46
- Bakıda 400 nəfərin gizlənə biləcəyi yeraltı BUNKER: Harada yerləşir? (FOTO)
30 iyun 16:59
- Veysəloğlu-nun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı- çərçivəsində növbəti məhsuldar görüş AQİSA ilə keçirildi
30 iyun 16:49
- Təyyarəmizi Qazaxıstan vurubmuş – Samir Vəliyev özünü rüsvay etdi
30 iyun 16:43
- İki İosifin və iki ittifaqın intriqası – Tito dirənməsə, Moskva və London Balkanı böləcəkmiş
30 iyun 16:26
- Prezident Fikrət Məmmədovla bağlı Sərəncam imzaladı
30 iyun 16:19
- Cümşüd Cümşüdlünün ölümünə səbəb olan kanal bu qurumun balansındadır, cinayət işi başlandı
30 iyun 15:48
- Yekaterinburqda öldürülən qardaşların cənazələri yaxınlarına təhvil verildi
30 iyun 15:30
- Rusiyanın imperiya siyasəti açıq formaya keçir
30 iyun 12:28
- Ruslar Ukraynaya qarşı döyüşmək istəmirlər – daha bir hərbi çağırış məntəqəsində yanğın...
30 iyun 11:20
- ŞOK! Putinin mümkün varisləri açıqlandı – Rusiya elitası yeni dövrə hazırlaşır
30 iyun 11:13
- Azərbaycanda BAYRAM- Qeyri-iş günü bir də 4 aydan sonra olacaq
30 iyun 10:46
- Qarabağdakı məğlubiyyətiniz bu həqiqətin dərs çıxarmalı olduğunuz parlaq bir təzahürüdür
30 iyun 09:31
- Kəngərliyə növbəti köç karvanı yola salındı (FOTO)
30 iyun 09:17
- Nazir vurma cədvəlini bilmədi
30 iyun 08:55
- Rusiya ordusu Zelenskinin bunkerini məhv etdi
30 iyun 01:42
- 15 yaşa qədər qız uşaqları peyvəndlənsin – Həkimlərdan ÇAĞIRIŞ
30 iyun 01:33
- Guya polisi görəndə qardaşlarımın ürəyi dayanıb - VİDEO
30 iyun 01:04
- İran rəhbərliyindən yaralı erməniyə xüsusi dəqqət
30 iyun 00:40
- Dünyada ən populyar kişi və qadın adı: Biri İslam, biri Xristian..
29 iyun 23:53
- Rusiyanın daha bir şəhərində azərbaycanlılara qarşı təqiblər başlayıb
29 iyun 23:20
- Qadın əsgərlər: hansı ölkələrdə xidmət məcburidir, hansı ölkələrdə könüllü?
29 iyun 22:08
- Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi Ağsu RİH-nin başçısı Rövşən Bağırovun əməllərini görmür ?
29 iyun 21:57
- Samuxda 86 yaşlı qadının üzərində zorakılıq əlamətləri olan yanmış meyiti aşkarlanıb
29 iyun 20:17
- Rusiya hüquq-mühafizə orqanlarının Yekaterinburqda azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdiyi zorakılıq – dövlət səviyyəsində cinayətin yeni mərhələsi
29 iyun 19:26
- Rusiya ilə bağlı qərar -Dream Fest-ə də təsir etdi – Siyahı dəyişəcək
29 iyun 19:15