Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı

2 iyul 2025 11:31

Təbiətin ən dayanıqlı səyyahlarından biri – uzun məsafəli köç edən quşlar – qitələri və okeanları heç bir fasilə vermədən keçə bilirlər. Onların arasında isə böyük bataqlıq cürəsi (elmi adı ilə Gallinago media) xüsusi seçilir.

Qaynarinfo xəbər v erir ki, bioloq Skott Treversin "Forbes" üçün yazdığı məqaləyə əsasən, bu quş 80 saatdan çox fasiləsiz uça bilir və bu qabiliyyəti ilə bir çox insanın müasir nəqliyyat vasitələri ilə çatdığı məsafələri geridə qoyur.

Böyük cürə qış aylarını Səhranın cənubundakı Afrika ölkələrində, yay aylarını isə Şimali Avropa və ya Rusiya Federasiyasının şimal-qərbində keçirir. Treversin yazdığına görə, insanlar bu məsafəni maşın və təyyarələrlə, bir neçə dayanacaqla təxminən iki günə qət edirlər. Lakin cürə birbaşa marşrut üzrə, gündüz və gecə fasiləsiz uçar, saatda təxminən 100 km sürətlə hərəkət edər və hətta su içmək üçün belə dayanmaz. Uçuş ümumilikdə 60–90 saat çəkə bilər.

Trevers qeyd edir: "Başqa sözlə, bu quş insanlar müasir nəqliyyat vasitələri ilə səyahət etdiyi halların təxminən 10-20 faizində onlardan daha tez mənzil başına çatır – ləğv edilən və gecikən reysləri nəzərə alsaq".

Bu dayanıqlığın səbəbləri nələrdir?

1. Ekstremal yüksəkliyə qalxmaq - istilikdən qorunma və suyun qorunması

Müşahidə edilən quşların əksəriyyəti 6 000 metrdən (20 000 fut) yuxarı hündürlüklərdə uçur. Hətta bir cürənin 8 500 metrə (28 000 fut) çatdığı qeydə alınıb – bu, köçəri quşlar üçün qeydə alınan ən yüksək uçuşlardan biridir.

Aşağı hündürlüklərdə günəşin birbaşa şüaları quşun bədənində həddindən artıq qızmaya səbəb ola bilər. Quşlar tər ifraz etmədiyindən, bədənlərini yalnız buxarlanma yolu ilə soyuda bilirlər və bu isə fasiləsiz uçuş zamanı ciddi susuzlaşma riski yaradır. Lakin yüksəkdə, temperatur sıfırın altına düşdüyü üçün təbii konveksiya vasitəsilə bədənlərini sərinlədərək həm enerjiyə, həm də suya qənaət edirlər.

2. Gün ərzində yüksəkdə uçar, çünki yırtıcılardan uzaqdır

Gündüz saatlarında qızılquşlar, çalağanlar və digərləri orta və kiçik ölçülü quşlara ov edir. Bu yırtıcılar əsasən 3 000 metrdən (10 000 fut) aşağı hündürlüklərdə aktivdirlər. Cürə daha yuxarı qalxaraq bu yırtıcıların hüdudundan kənarda qalır. Axşam saatlarında isə hava qatının oksigenlə zəngin olan aşağı təbəqələrinə enərək daha səmərəli enerji sərfiyyatı ilə uçuşunu davam etdirir.

3. Yüksəklik dəyişmələri naviqasiya üçün kömək edir

Gündüz yüksəkdə uçmaq cürəyə yer səthini daha geniş şəkildə görməyə imkan verir. Bu, istiqamətin qorunması, ekoloji orientirlərdən istifadə edərək marşrutun tənzimlənməsi baxımından olduqca vacibdir. Çünki çoxlu sayda quşlar istiqaməti günəş, ulduzlar, Yer maqnit sahəsi və qoxu ilə təyin etsələr də, vizual orientirlər də həlledici rol oynayır. Uzaq çaylar, sahil xətləri və tanış relyeflər gündüz aydın görünsə də, gecə bu cür vizual orientirlər itir, buna görə də yüksəkdə qalmaq üçün ehtiyac azalır.

Lakin bu hündürlük rekordu deyil

Qeyd edilməlidir ki, cürə uçuş hündürlüyü üzrə rekordçu deyil. Bu göstəriciyə görə, onu Rüppell qartalı (və ya ləkəli zibilçi qartal) geridə qoyur. Belə ki, bu quşun 11 000 metr (təxminən 36 000 fut) hündürlükdə – yəni sərnişin təyyarələrinin səviyyəsindən də yuxarıda – kommersiya təyyarəsi ilə toqquşduğu qeydə alınıb.