Bəxti gətirən casus – Pentaqona işləyən SSRİ alimini edamdan Reyqan xilas edib

1976-cı ildə ABŞ hərbi hava qüvvələrinin komandanı Harold Braun SSRİ-yə səfər edib. SSRİ Elmlər Akademiyasının ABŞ və Kanada İnstitutunda baş elmi işçi işləmiş Vladimir Potaşov məmurun tərcüməçisi təyin edilib. Yaxşı davranışa malik olan tərcüməçi qonağın işlərinə çox da müdaxilə etməyib. Bu, Braunun xoşuna gəlib və tərcüməçini ABŞ-yə dəvət edib.
Həmin dövrdə ABŞ-yə sərbəst formada getmək çox çətin və qəliz məsələ olub. Lakin 5 il sonra danışıqlar üçün tərcüməçi lazım olanda Potaşov istəyinə nail ola bilib. Braun o zaman artıq müdafiə naziri vəzifəsini icra edib.
Sovet ölkəsindən gələn qonaqla bir neçə kəlmə danışdıqdan sonra o, artıq işinə getməyə hazırlaşıb. Lakin Potaşov amerikalını kənara çəkib və sakitcə ondan MKİ nümayəndəsi ilə görüş təşkil etməyi xahiş edib. Braun xahişi sakitcə qəbul edib və onun istəyini yerinə yetirib.
Sovet tərcüməçisi dərhal özünə bank hesabı açılmasını tələb edib. Lakin “işəgötürənlər” potensial casusdan onun faydalı olduğunu sübut etməyi tələb ediblər. Məlum olub ki, alim nəinki ABŞ və Kanada ilə bağlı strateji məsələlərə cavabdeh olan institutda işləyir, həm də orada DTK-nin qeyri-rəsmi nümayəndəsidir.
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin əməkdaşları tez bir zamanda “könüllü”yə əsas sahələri öyrədib, ona tapşırıqların yerinə yetirilməsi, şifrələmə, gizli yazı və alqoritmləri başa salıblar. Nəticədə Potaşov “Medium” kod adını alıb. Moskvaya qayıdandan sonra o, tam məsuliyyətilə işləməyə başlayıb, sistematik olaraq əlində olan bütün sirləri amerikalılara ötürüb.
Əvvəlcə bunlar müasir elmi nailiyyətlər olub. Daha sonra amerikalılar casusdan SSRİ ilə ABŞ arasında qarşılıqlı əlaqənin istiqamətini dəyişdirmək planlarından ibarət analitik hesabat alıblar. “Medium”un əldə etdiyi məlumatları nəzərə alaraq, o, ölkələr arasında yarana biləcək ziddiyyətlərlə bağlı proqnoz hazırlayıb.
Alim amerikalılara onlar üçün anlaşılmaz siyasətçi olan Andropovun da iştirak etdiyi nüvə silahı ilə bağlı danışıqlarda ciddi köməklik göstərib. Nəticədə 1984-cü ildə sovet tərəfinin təşəbbüsü ilə Avropada strateji silahların azaldılması və nüvə silahlarının məhdudlaşdırılması məsələsi üzrə danışıqlar dayandırılıb.
Casus amerikalılara SSRİ-nin aydın mövqeyini çatdırıb və bu məsələdə Amerikanın maraqlarının effektiv təşviqi ilə bağlı proqnozlar hazırlayıb.
O, SSRİ Müdafiə Nazirliyinin strukturunda yeni bölmənin - kosmik komandanlığın yaradılması barədə xaricdəki “şef”lərinə dərhal məlumat verib. Hətta sovetin təkrar istifadə edilə bilən kosmik gəmisinin buraxılışında gecikmənin səbəblərini açıqlayıb.
Yüksək məlumatlı agentin hesabatları təkcə 1980-ci illərdə Vaşinqtona SSRİ ilə münasibətlərini qurmağa böyük kömək etməyib, həm də sonralar müəyyən dərəcədə NATO-nun Şərqə doğru genişləndirilməsi və “Anti-ballistik raket müqaviləsi”ndən çıxmaq qərarına yardımçı olub.
Amma bu cür ehtiyatlı və savadlı insanlar da sonda sadə zərərli xüsusiyyətləri üzündə yaxanı ələ verirlər. “Medium” SSRİ-nin sirlərini qarşı tərəfə ötürərək qazandıqlarını içki içməyə, bahalı əyləncə məkanlarına səfərlərə, gənc məşuqələrinə hədiyyələrə xərcləyib. Özü də, beş “sevgili canan”a pul çatdırmaq müşkül olub.
MKİ agenti sadəlövhcəsinə bunun üçün sərvət qazanacağına inanaraq institut direktorunun ofisindən hökumətin kommunikasiya kataloqunu oğurlayıb. Amma üzərində “Yalnız rəsmi istifadə üçün” qeydi olan sənədin yoxa çıxması hərtərəfli araşdırmanın başlanmasına səbəb olub. Nəticədə sovet əks-kəşfiyyatı Potaşovu 24 saatlıq nəzarətə götürüb və bu müddət ərzində elmlər doktoru ilə Moskvada diplomatik pərdə altında fəaliyyətə başlayan Lenqli rezidenturasının cinayət əlaqəsinə dair təkzibolunmaz sübutlar əldə ediblər.
Potaşov 1986-cı ildə həbs olunub. O, istintaqda deyib ki, guya amerikalılar onu zorla saxlayıb, bədəninə narkotik vasitələr yeridiblər və onlar üçün işləməyə məcbur ediblər. Bu versiya təsdiqini tapmadıqdan sonra o, fəlsəfə, hətta din barədə danışaraq özünə haqq qazandırmağa çalışıb.
Bütün hallarda casusu ölüm hökmü gözləsə də, onun bəxti gətirib. Onun həbsdə olduğu vaxt ABŞ prezidenti Ronald Reyqan Moskvada rəsmi səfərdə olub.
Vəziyyətdən xəbər tutan Reyqan naharda Qorbaçovdan soruşub: “Cənab Qorbaçov, casusluq cəsədsiz müharibədir, elə deyilmi?”. Təbii ki, Qorbaçov söhbətin nədən getdiyini anlayıb.
Potaşovun SSRİ-yə on milyardlarla dollar dəyərində ziyan vurmasına baxmayaraq, Mixail Qorbaçovun göstərişi ilə o, güllələnməyib, cəmi 13 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Altı il sonra, 1992-ci ildə keçmiş baş elmi işçi amnistiyaya əsasən azadlığa çıxıb. O, dərhal xarici pasport və viza alaraq ABŞ-yə gedib.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
- Fuad Muradovun qayınanası ilə bağlı araşdırma başladıldı
31 iyul 2025 22:00
- Azərbaycanlı idmançı faciəli şəkildə həlak oldu (FOTO)
31 iyul 2025 21:52
- Azərbaycanla əlaqə qura bilməsək, günah bizdədir - Pezeşkian
31 iyul 2025 20:44
- Xıdırlıya növbəti köç karvanı yola salındı - FOTOLAR
31 iyul 2025 08:23
- Vəzir kötücəsinin Afrikada qətli – 7 il öncə bu gün VAQNER jurnalist Orxan Camalı öldürüb
30 iyul 2025 23:18
- katibəni qucaqlayan deputat işdən qovuldu - FOTO
30 iyul 2025 22:46
- ABŞ Rusiyadan bu adanı 15 MİLYARDA almaq istəyir : MƏQSƏD NƏDİR ?
30 iyul 2025 22:39
- Van Dammın azərbaycanlı gəlini Bakıda - FOTOLAR
30 iyul 2025 10:55
- Doğma yurdlarına qayıdırlar - Fotolar
30 iyul 2025 10:24
- Sərdar Cəlaloğlu məhkəməyə verildi
30 iyul 2025 09:57
- Xankəndidə qanunsuz ucaldılan daha bir abidə söküldü
31 iyul 23:29
- Fuad Muradovun qayınanası ilə bağlı araşdırma başladıldı
31 iyul 22:00
- Azərbaycanlı idmançı faciəli şəkildə həlak oldu (FOTO)
31 iyul 21:52
- Azərbaycanla əlaqə qura bilməsək, günah bizdədir - Pezeşkian
31 iyul 20:44
- Xıdırlıya növbəti köç karvanı yola salındı - FOTOLAR
31 iyul 08:23
- Britaniyada ilk dəfə qadın arxiyepiskop seçilib
31 iyul 02:25
- 6 dil bilir, Bakıda küçədə yaşayır - Ukraynalı Denisin hekayəsi - VİDEO
31 iyul 00:07
- Vəzir kötücəsinin Afrikada qətli – 7 il öncə bu gün VAQNER jurnalist Orxan Camalı öldürüb
30 iyul 23:18
- Azərbaycanlı ilə evlənən, muğamımızı dünyaya tanıdan amerikalı - VİDEOMÜSAHİBƏ
30 iyul 23:08
- katibəni qucaqlayan deputat işdən qovuldu - FOTO
30 iyul 22:46
- ABŞ Rusiyadan bu adanı 15 MİLYARDA almaq istəyir : MƏQSƏD NƏDİR ?
30 iyul 22:39
- Narinin anasının həbsxanadakı son halı - tanınmaz halda - FOTO
30 iyul 22:05
- Prezident Mərakeş Kralını təbrik etdi
30 iyul 12:42
- Xuliqanlıq edən Azərbaycan idmançısına CƏZA- ELEKTRON QOLBAQ
30 iyul 12:26
- Van Dammın azərbaycanlı gəlini Bakıda - FOTOLAR
30 iyul 10:55
- Doğma yurdlarına qayıdırlar - Fotolar
30 iyul 10:24
- Sərdar Cəlaloğlu məhkəməyə verildi
30 iyul 09:57
- Yeni səfir Bakıya gəldi
30 iyul 09:39
- Ərdoğan Tokayevə Türkiyənin ən yüksək medalını verdi
30 iyul 01:39
- Rusiya Dövlət Dumasının deputatı BURYATLARI təhqir etdi
29 iyul 23:39
- Ermənistan PREZİDENTİ Zəngəzur dəhlizindən DANIŞDI
29 iyul 23:31
- Mərkəzi Nəbatat Bağında 7 yaşlı uşağı ilan sancdı - Vəziyyəti ağırdır
29 iyul 13:10
- ÇİN və TÜRK dillərində ortaq sözlər - Firuz Mustafa
29 iyul 11:48
- Tokayev Türkiyədədir
29 iyul 11:40
- Bu xəstəxanaya yeni direktor təyin edildi
29 iyul 11:16
- Azərbaycanda ifşa olunan Rusiya şəbəkəsinin - Yeni üzvləri
29 iyul 10:56
- Süni intellekt sənətkarla bağlı səhv etdi, universitet üzr istədi - Foto
29 iyul 02:28
- 5 AYDA doğuldu, ÇƏKİSİ 285 QRAM, BOYU 24 santimetr - Zərrəcə yaşamaq şansı yox idi- YAŞADI
29 iyul 00:20
- Prezident sabit aylıq tariflə bağlı dəyişikliyi təsdiqlədi
28 iyul 16:22
- Son sözündə dedi ki, Natiqlə GÖRÜŞƏ GEDİRƏM ... - VİDEO
28 iyul 12:53