- ŞOK : Putin Ukraynanın 0.25 FAİZİNİ ələ keçirib və ...1 KV.KM-ə görə 167 ƏSGƏR İTİRİB
- Hotel dəhşət : Azərbaycanda gənc qız sevgilisi tərəfindən pəncərədən atıldı VİDEO
- Veteranları təhqir edən bloger qızı meşədə soyundurub döydülər, VİDEOya çəkib yaydılar - ŞOK
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
- Sabirabadda da EHSAN VERİLMƏYƏCƏK
Litva və Belarusun birləşdirilməsinin faciəli sonu - xalqların -dostluğu- qırğınla bitib

Litva müstəqilliyinin başlanğıcında bir çox sarsıntılar yaşayıb. I dünya müharibəsi illərində onu qanadları altına alan almanlar məğlubiyyətə uğradıqdan sonra gənc, kövrək dövləti tək buraxıb. Ölkə tez bir zamanda bolşeviklər tərəfindən işğal edilib və qonşu Belarusla birləşdirilərək SSRİ-nin xarici düşmənlərə qarşı qoruyucu buferi rolunu oynayıb. Lakin Lenin bu siyasəti cəmi altı ay davam edib və qanlı müharibə ilə bitib.
Almanlardan bolşeviklərə
Litvanın müstəqillik yolu ən yaxın qonşuları olan Estoniya və Latviyadan çox fərqlənib. 1917-ci ildə Rusiya imperiyası dağılanda bu iki respublika onun tərkibində qalıb, Litva isə 1917-ci ilin dekabrında müstəqilliyini elan edib. Əvvəlcə Almaniyanın protektoratı altında bir dövlət yaratmaq qərara alınıb. Bu statusu təmin etmək üçün 1918-ci il iyulun 13-də yerli dövlət şurası ölkədə konstitusiyalı monarxiyanın yaradılması və Litva krallığının tacının Vürtemberq knyazı Vilhelm fon Uraxa təqdim edilməsi barədə qərar qəbul edib.
Almanlar tacqoyma variantını tam təsdiqləyiblər, lakin yeni kralı taxta oturtmağa vaxt tapmayıblar. Layihə 1918-ci ilin noyabrında Almaniyanın dünya müharibəsini uduzmaq üzrə olduğu aydın olanda bütün aktuallığını itirib. Litvada müstəqil dövlət qurmaq cəhdləri 1918-ci ilin noyabrında, qırmızı ordu onun ərazisinə daxil olduqda və demək olar ki, dərhal ölkənin əksər hissəsini işğal etdikdə dayandırılıb.
Bolşeviklərin Baltikyanı ölkələrlə bağlı öz planları olub. Dekabrın 8-də kommunist Vintsas Mitskeviçyus-Kapsukasın başçılığı ilə Litva müvəqqəti inqilabçı fəhlə-kəndli hökuməti yaradılıb.
Bu arada qonşu Belarusda da Dmitri Jilunoviçin başçılıq etdiyi kommunist hökuməti qurulub. Bolşeviklər isə düşünüblər ki, bu iki respublikanın siyasi və iqtisadi maraqlarının ümumiliyi ilə əlaqədar olaraq, vətəndaş müharibəsinin kəskinləşməsi və xarici müdaxilə şəraitində onların müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək üçün birləşdirilməsi faydalıdır. Artıq 27 fevral 1919-cu ildə Vilnoda (Vilnüs) Litva və Belarus mərkəzi icraiyyə komitələrinin birgə iclası keçirilib, bu iclasda vahid Litva-Belarus SSR-nin (Litbel) yaradılması elan edilib.
İmperiya ambisiyaların mübarizəsi
Litbelin aldığı ərazi ilkin olaraq Vilnüs və Minsk quberniyalarını, həmçinin Kovno və Qrodno əyalətlərinin bir hissəsini əhatə edib, lakin onun mümkün qədər genişləndirilməsi nəzərdə tutulub. Litva-Belarus SSR-də dörd milyondan çox insan yaşayıb. Yeni dövlətin işçi dilləri kimi rus, polyak və litva dili seçilib.
Leninin planına görə, yeni respublika bufer rolunu oynamalı və SSRİ ilə Polşa arasında açıq müharibənin qarşısını almalı olub. Hökumətə kommunistlərin başçlıqı etməsi Litvadakı burjua tərəfdarlarına sərf etməyib. Məsələ ondadır ki, bolşeviklər təsadüfən Litva vətənpərvərlərinin Böyük Hersoqluğun dirçəldilməsi ilə bağlı arzusunu həyata keçiriblər. Onlar artıq Ukraynanın ilhaqı haqda düşünməyə başlayıblar.
1919-cu ilin martında alman qarnizonlarının dəstəyi ilə Litva Tarıbasının (Litva Şurasının) qoşunları Litbelə qarşı hərbi əməliyyatlara başlayıb və 1919-cu ilin aprelində Edvard Rıdz-Smiqlinin komandanlığı altında Polşa ordusu onlara qoşulub.
Aprelin 8-də Litbeldə rəsmi olaraq hərbi vəziyyət elan edilib. Tarixçi Valeri İvanov yazır ki, Polşa legionerləri Vilnüsə yaxınlaşan kimi qırmızı ordunun güclü müqaviməti ilə qarşılaşıblar. Lakin Varşava Vilnüsdə çoxlu polyak icmasının olmasından faydalanıb.
Polşa qırğını
1919-cu il aprelin 19-da Polşa ordusu Vilnüsü tutub. Həmin gün respublikada tam hakimiyyətə malik olan Litbelin müdafiə şurası yaradılıb. Buraya Vintsas Mitskeviçyus-Kapsukas, Moisey Kalmanoviç, İosif Unşlixt, sonradan Yevgeniya Boş, Vilhelm Knorin və Kazimir Tsixovski daxil olub.
Şahidlərin dediyinə görə, sürətlə irəliləyən Polşa əsgərlərinin arxasında qanlı iz qalıb. Onlar insanları qarət ediblər, tikanlı məftillərlə döyüblər, yalan etiraflar almaq üçün isti dəmirlə damğalayıblar. Digər hadisə, general Lisovskinin (Litvadakı işçi qrupunun komandiri) iştirakı ilə bir uşaq, guya xoşagəlməz şəkildə gülümsədiyinə görə güllələnib. Polşanın gələcək xarici işlər naziri Jozef Bek həmin günlər barədə danışarkən deyib:
“Kəndlərdə biz hamını öldürürdük və ən kiçik bir səmimiyyətsizlik əlaməti olanda hər şeyi yandırırdıq. Mən şəxsən tüfəngin qundağı ilə işləyirdim”.
Belarus Pinskinin tutulmasından sonra Polşa qarnizonunun komendantı dua etmək üçün gələn 40-a yaxın yəhudinin məhkəməsiz və istintaqsız edam edilməsini əmr edib. Xəstəxananın tibb işçiləri həbs edilib, bir neçə mühafizəçi güllələnib.
Vilnonun tutulması yerli əhalinin həbsi, konsentrasiya düşərgələrinə göndərilməsi, məhkəməsiz edamlar, o cümlədən qocalar, qadınlar, uşaqlar, yəhudi qırğınları və kütləvi quldurluqlarla müşayiət olunub.
Stalinin səfəri
Litbel rəhbərliyi Minskə köçüb və iyulun 19-da bütün işlərin Minsk quberniya inqilabi hərbi komissarlığına verilməsi haqqında qərar qəbul edib. Xarici vəziyyət getdikcə pisləşib və yerli FK (rusca ÇK) “daxili düşmənlərə” qarşı repressiyaları artırmaqla polyaklarla müharibədəki uğursuzluqları kompensasiya etməyə çalışıb.
1919-cu ilin iyulunda az tanınan siyasətçi, inqilabi hərbi şuranın üzvü İosif Stalin Moskvadan təyinatla Minskə gəlib. Vəziyyətlə yerindəcə tanış olduqdan sonra o, Leninə teleqram vurub:
“Mən hökumətin və Minsk müdafiə şurasının tamamilə faydasız olduğunu, onların buraxılmasının və üzvlərinin cəbhənin orqanlarına daxil olmasının zəruriliyini bildirirəm”. Cəbhəni ziyarət edən Stalin Minskin daha saxlanıla bilməyəcəyi qənaətinə gəlib və onun getməsindən 11 gün sonra, avqustun 8-də şəhər təslim olub. Bu, Litva-Belarus SSR-in tarixinin sonunu gətirib.
II dünya müharibəsindən əvvəl sovet hakimiyyəti Litvaya qayıtmayıb. Lakin bolşeviklərdən azad edilmiş gənc Litva Respublikasında həyat sakit olmayıb. Vilnüs və ətraf ərazilərdə polyaklar Mərkəzi Litva adlı öz marionet dövlətlərini yaradıblar. 1922-ci ilə qədər mövcud olan “dövlət” sonradan Polşanın bir hissəsinə çevrilib. Bu torpaqların bir hissəsi Vilnüslə birlikdə 1939-cu ildə Stalin tərəfindən Litvaya qaytarılıb.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
- Maral tam Ayı 10 iyul 2025: Nə etməli?
10 iyul 2025 11:41
- Paraşütlə tullanıb... ÖLMƏK neçəyədir?
9 iyul 2025 11:09
- Paraşütlə qayaya çırpılıb ölən Nuranənin fotoları
8 iyul 2025 11:11
- Dağıstan rəhbərinin azərbaycanlılara MÜRACİƏTİ
6 iyul 2025 21:26
- Qarabağ xanlığının timsalında: Rusiyaya güvənmək fəlakətə gətirir
5 iyul 2025 10:44
- Bakıda 400 nəfərin gizlənə biləcəyi yeraltı BUNKER: Harada yerləşir? (FOTO)
30 iyun 2025 16:59
- Rusiyanın imperiya siyasəti açıq formaya keçir
30 iyun 2025 12:28
- Naxçıvanda 20 illik dostuna -Cibinə siqaret al, qoy- dedi və ÖLDÜRÜLDÜ
27 iyun 2025 15:51
- İran və İsrail atəşkəsə razılaşıb, 12 günlük müharibə bitir - Trampdan sensasion açıqlama
24 iyun 2025 08:11
- Azərbaycanın müdafiə naziri Belarusa rəsmi səfər edib
17 iyun 2025 00:59
- ŞOK : Putin Ukraynanın 0.25 FAİZİNİ ələ keçirib və ...1 KV.KM-ə görə 167 ƏSGƏR İTİRİB
12 iyul 21:27
- Hotel dəhşət : Azərbaycanda gənc qız sevgilisi tərəfindən pəncərədən atıldı VİDEO
12 iyul 20:35
- Veteranları təhqir edən bloger qızı meşədə soyundurub döydülər, VİDEOya çəkib yaydılar - ŞOK
12 iyul 19:44
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 19:34
- Sabirabadda da EHSAN VERİLMƏYƏCƏK
12 iyul 18:42
- Abşeron RİH-nin həbs olunan əməkdaşı: Abdin Fərzəliyev atama bildirib ki, cinayət əməlini oğlun öz üzərinə götürsün, ona köməklik göstərəcəyəm...
12 iyul 18:03
- Aİ-də nə qədər insan yaşayır? - Ən çox əhaliyə sahib ölkə bəlli oldu
12 iyul 17:42
- Ərdoğandan PKK-nın tərk-silah olması ilə bağlı SON DƏQİQƏ AÇIQLAMASI
12 iyul 15:49
- Prezident Əl Şaraa ilə görüşdü - Fotolar
12 iyul 14:35
- Elə bilirdim ürəyim tab gətirməz, getdim, tamam başqa insan oldum...- Polad Həşimovun XANIMI
12 iyul 14:28
- Suriya Prezidenti Azərbaycandadır - Fotolar
12 iyul 14:09
- Ukrayna hərbi kəşfiyyatı Sibirdə QAZ kəmərini PARTLATDI ...
12 iyul 12:55
- TEHRAN MERİ : İsrail İrana qarşı CADU və CİNLƏR-dən də istifadə edib..."
12 iyul 12:40
- Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
12 iyul 11:42
- Sumqayıtda kürəkən qayınatasını qətlə yetirdi
12 iyul 11:02
- Rusiyada ƏMƏLİYYAT: İki azərbaycanlının malları əllərindən alındı
12 iyul 10:48
- Atası ilə səfərə getmək qadağan olundu
12 iyul 00:59
- Nazirin oğlu nasizmdə ittiham olunur: İşə təhlükəsizlik xidməti qarışdı
11 iyul 23:06
- Ata 25 yaşlı tennisçi qızını öldürdü - ŞOK SƏBƏB
11 iyul 18:18
- Tofiq Zülfüqarov Elmar Məmmədyarova cavab verdi: Söyüş söyməmişəm
11 iyul 18:02
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 17:51
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
11 iyul 14:43
- Rusiyada Azərbaycandan gətirilən 18 TON ŞEFTALI ı məhv edildi
11 iyul 14:30
- İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi (FOTO)
11 iyul 13:47
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
11 iyul 13:39
- Keçmiş nazir xanımı və gəlinlərindən DANIŞDI: İkisi də əcnəbidir - VİDEO
11 iyul 13:15
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
11 iyul 12:55
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
11 iyul 12:23
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 11:31
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
11 iyul 10:45