- Bakcell çempion şahmatçı Ülviyyə Fətəliyevanı təbrik etdi - Fotolar
- Dramatirix Hüseynbala Mirələmova Türkiyənin xüsusi mükafatı təqdim edildi (FOTO)
- Gecə-gündüz QARANLIQ və ÇİRKAB işlərə bulaşan Gündüz Əliyev kimdir – Fərəcovun “sağ əli”nin milyonluq cinayətləri...
- Ölkədən 6 MİLYARD pul çıxarıb ? ŞOK
- Füzuli şagirdləri üçün NAR-dan gözəl hədiyyə
Rəsulzadənin Nizaminin türk mənşəyi haqqında
Atif İslamzadə
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Bütün Şərqdə ilk milli demoqrafik respublikanın qurucusu olan milli öndərimiz M.Ə.Rəsulzadə zaman-zaman öz siyasi-ictimai və elmi-ədəbi fəaliyyətində türklüyümüzü bəyan etmişdir. Belə ki, hələ Türkiyə Cumhuriyyəti yaranmasından beş il əvvəl yəni 1918-ci ildə Azərbaycan adlanan respublikanın əsas əhalisinin adının rəsmi sənədlərdə türk yazılmasına öz silahdaşları ilə birlikdə nail olmuşdur.
Halbuki indi türk deyəndə ilk dəfə yada düşülən Türkiyə türkləri, o zaman rəsmi şəkildə "osmanlı", türk dili isə osmanlı dili adlanırdı. Böyük Məhəmməd Əmin "Azərbaycan şairi Nizami" monoqrafiyasında dahi mütəfəkkir şairi türk adlandırmaqla türk adının heç də müasir bir ad kimi siyasi leksikonda qəbul olunmamasına, əksinə daha qədim olmasına da aydınlıq gətirir.
O, Nizami Gəncəvi haqqında yazır: “Bütün dünya tədqiqatçılarının ümumi rəyinə görə Nizami ən böyük bir qələm türküdür. Bu böyük türk, müasirlərindən şikayət edən bir yazısında "bu həbəşlikdə türkcəmi anlayan yox" deyə oxucularla dərdini bölüşdürərək aşağıdakı beytləri yazır:
Torkiyəm-ra dər in həbəş nə xərənd,
Lacərəm, duğba-ye xoş nə xorənd.
Türkcəsi;
Türkcəmi bu həbəşlikdə alan yox,
Dovğamı bir yemək deyə sayan yox.
Başqa bir yerdə Məmməd Əmin bəy Nizaminin türklüyünü öz misralarından nümunə verməklə dəqiqləşdirir. Böyük N.Gəncəvi "Xosrov və Şirin"əsərinin sonunda yazır;
Əgər şod torkəm əz xərgəh nəhani,
Xodayə, torkzadəmva to dani.
(Əgər türküm çadırdan gizlinə çəkildisə də,
Xudaya, türk balasını sən özün qoru.)
Məlumdur ki, bu misralarda şair çox sevdiyi Afaqın dünyadan köçməsindən bəhs açır, ona "türküm" deyir, Afaqdan olan oğlu Məhəmmədi isə "türk balası" adlandırır.
Nəsil şəcərəsinin ta kökü ilə götürülməsini də nəzərə alsaq Nizami məhz burada özünün türk olduğunu, Afaq ilə izdivacdan doğulma övladının türk balası olmasını qeyd edir. Ümumiyyətlə Nizami təfəkkürünün bədii məhsulları içərisində türk sözü müxtəlif mənalarda işlənməklə bütöv bir gözəllik və ləyaqət məcmusu, epik-estetik baxışlar sistemidir. Məhəmməd Əmin bəy bu barədə yazır: "Heç bir əsərdə türk məfhumu Nizamidə olduğu qədər sevgi və məntiqi bir silsilə ilə ifadə edilməmişdir. Şairin təhlil etməkdə olduğumuz “Xəmsə”sində bu müddəanın 80-dən artıq müxtəlif dəlil və əsaslarını tapmışıq".
Təbii ki, Nizamidə türk anlamının bu qədər geniş semantik səviyyəsi onun türklüyə sevgi və məhəbbətindən irəli gəlirdi. "İskəndərnamə"də İskəndəri "rum papaqlı türk" adlandıran şair "Kəbənin sultanı" qəsidəsində Muhamməd Əleyhissəlamı "ərəb bədənli türk" adlandırır.
Nizamidə böyük olanın, gözəl olanın, yaxşı olanın, bir sözlə yüksək keyfiyyətlər təcəssüm etdirən anlamın "türk" sözü ilə işarələnməsini ciddi tədqiq edən təd- qiqatçı M.Ə.Rəsulzadə məntiqi şəkilə yekun qənaətini irəli sürür: "Nizaminin türklüyünü inkar etmək onun 800 il sonra da təravətini mühavizə edən "türkcəsi"ni anlamayan faciəvi bir "həbəşlik” olardı".
NUH.az
- Dramatirix Hüseynbala Mirələmova Türkiyənin xüsusi mükafatı təqdim edildi (FOTO)
2 may 2024 18:19
- Sumqayıt İcra Hakimiyyətində Gündüz Əliyevlə Adil Xudadatov arasında başlanan çəkişmənin GİZLİN SƏBƏBLƏRİ
1 may 2024 16:13
- NAR rabitə sahəsinin peşəkarlarını hazırlayır - Fotolar
30 aprel 2024 19:29
- Lalə Ümid yeni kitabını təqdim etdi – Foto
30 aprel 2024 10:46
- NAR-dan sərfəli smartfon təklifi - Fotolar
28 aprel 2024 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 2024 11:47
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 2024 22:43
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 2024 18:28
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 2024 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 2024 12:39
- Ramiz Mehdiyevin kürəkəni məhkəmədə 3 milyonluq MMC-ni 1 qara qəpiksiz almışam dedi, videoçəkilişi gizlətdilər
02 may 22:16
- Bakcell çempion şahmatçı Ülviyyə Fətəliyevanı təbrik etdi - Fotolar
02 may 21:18
- Dramatirix Hüseynbala Mirələmova Türkiyənin xüsusi mükafatı təqdim edildi (FOTO)
02 may 18:19
- Gecə-gündüz QARANLIQ və ÇİRKAB işlərə bulaşan Gündüz Əliyev kimdir – Fərəcovun “sağ əli”nin milyonluq cinayətləri...
02 may 17:51
- Ölkədən 6 MİLYARD pul çıxarıb ? ŞOK
02 may 14:13
- Prezident BMT Baş katibinin xüsusi müşavirini qəbul etdi
02 may 12:44
- Füzuli şagirdləri üçün NAR-dan gözəl hədiyyə
02 may 12:32
- Sənədsiz evlərlə bağlı yenilik (VİDEO)
02 may 10:47
- Həmid Herisçi AYB-nin üzvü oldu
02 may 10:36
- Musabəyov, bir gün Başkənddə döyüşsəydin, bu sözü deyə bilməzdin... Etibar Əmiraslanov
01 may 22:28
- Vitse-spiker Adil Əliyev Ukrayna Ali Radasının vitse-spikeri ilə görüşüb - FOTO
01 may 22:21
- Kartıma köçürdüyüm maaşdan 134 mini icra başçısına vermişəm - Seymur Orucovun qohumu həbs edildi
01 may 22:04
- Prezident İraq Parlamentinin sədrini qəbul etdi
01 may 21:56
- Qubad İbadoğlunun yaşayış yerini dəyişməsinə icazə verildi
01 may 19:15
- Ramin İsayevin məhkəməsində insident yaşanıb....
01 may 19:01
- İlham Əliyev Rusiyanın Şimali Qafqaz regionunun müftilərini qəbul etdi
01 may 15:55
- Sumqayıt İcra Hakimiyyətində Gündüz Əliyevlə Adil Xudadatov arasında başlanan çəkişmənin GİZLİN SƏBƏBLƏRİ
01 may 15:50
- Sabah DEPUTAT Ramin Məmmədovla bağlı iclas keçiriləcək
01 may 15:24
- Rasim Tağıyevin oğlu həbs edildi
01 may 15:18
- 100 uşağı öldürən həkimin Azərbaycanda gizli əməlləri - VİDEO
01 may 11:53
- Bakıda beynəlxalq forum keçirilir: Prezident çıxış edib (YENİLƏNİB)
01 may 11:45
- Nəcməddin Sadıqovun həbsinə HAZIRLIQ BAŞLADI!
01 may 09:37
- Nazir ölkəyə yeni baş notarius təyin etdi (ÖZƏL)
30 aprel 21:40
- Azərbaycanlı milyarder əfv edildi - Edam cəzası verilmişdi
30 aprel 19:48
- NAR rabitə sahəsinin peşəkarlarını hazırlayır - Fotolar
30 aprel 19:29
- Şəhərin 85 faizi azərbaycanlıdır, amma bir TV-miz belə yoxdur- Sabiq deputat
30 aprel 19:20
- Əməliyyat keçirilən qurumun rəisi kimdir?
30 aprel 16:19
- Mayın ilk gününün havası
30 aprel 13:17
- Sex qızıllarını İtaliya və Türkiyə məmulatı adı ilə satırmışlar - Moskva Univermağında əməliyyat
30 aprel 12:00
- Bakcell ilə innovasiya dövrü başladı!
30 aprel 11:50