Ölkəmizdə ailə modeli dəyişdirilməli və 3 uşaqlı ailə modelinə keçmək lazımdır

NUH.аz millət vəkili Əli Məsimlinin Milli Məclisin 11 aprel 2025-ci il tarixli plenar iclasında “Əmək pensiyaları haqqında” Qanuna dəyişikliklərin müzakirəsi zamanı etdiyi çıxışın əsas məqamlarını təqdim edir:
“Əmək pensiyası haqqında” Qanunda dəyişikliklər haqqında
“Əmək pensiyaları haqqında” Qanununa təklif edilən dəyişikliklər barədə ətraflı məlumat verildi. Dəyişikliklər güzəştli şərtlərlə pensiyaya çıxan şəxslərin dairəsinin genişləndirilməsi və dayanıqlı maliyyələşdirmə mənbəyi ilə bağlıdır. Həmin dəyişikliklərin mediada geniş müzakirə olunan mərkəzi məsələsi isə güzəştli şərtlərlə pensiyaya çıxan çoxuşaqlı anaların güzəşt müddətində pensiyalarının dövlət büdcəsindən ödənilməsi məsələsidir.
“Əmək pensiyası haqqında” Qanunda dəyişikliklərə qeyd etdiyimiz baxış bucağından yanaşdıqda, həmin dəyişikllikləri qiymətləndirməkdən ötrü bir neçə suala cavab verilməsini vacib hesab edirik:
Birincisi, “Əmək pensiyası haqqında” Qanuna təklif olunan dəyişikliklər konseptual baxımdan düzgündırmü? Fikrimizcə, düzgündür.
İkincisi, təklif olunan dəyişikliklər maliyyələşmə mənbəyi baxımından hazırda fəaliyyətdə olan pensiya sisteminin əsasını təşkil edən Konsepsiyaya uyğundurdurmu? Fikrimizcə qismən uyğundur. Çünki, fəaliyyətdə olan pensiya sisteminin əsasını təşkil edən Konsepsiyanın məqsəd funksiyasının iki əsas prioritetindən biri vətəndaşların pensiya ödənişlərinin etibarlı maliyyə təminatına nail olunmasıdır.
Üçüncüsü, təklif olunan dəyişikliklər dayanıqlı maliyyə mənbəyinə malikdirmi? Bəli, fikrimizcə, malikdir. Çünki, maliyyələşmə dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına olacaq. Güzəştli şərtlərlə pensiyaya çıxan bir sıra vətəndaşların, o cümlədən çoxuşaqlı anaların güzəşt müddətində pensiyaları dövlət büdcəsindən ödəniləcək. Bu dəyişiklik güzəştli şərtlərlə pensiyaya çıxan bir sıra vətəndaşların dayanıqlı pensiya sisteminin formalaşmasına xidmət edir.
Dördüncüsü, dəyişikliklərin əsasında duran prinsiplər beynəlxalq təcrübəyə nə dərəcədə uyğundur? Ümumiyyətlə, uyğundur, amma bəzi məqamlarına görə fikrimizcə, qismən uyğundur. Çünki indiki zəmanədə beynlxalq təcrübədə çoxuşaqlı ailə dedikdə, 5 və daha çox uşağı olan ailə yox, əsasən 3 və daha çox uşağı olan ailə nəzərdə tutulur. Bununla yanaşı, beynlxalq təcrübədə çoxuşaqlı ananın pensiyaya çıxma hüququ konkret il göstərməklə yanaşı, həm də proqressiv qaydada hər uşağa görə pensiyaya çıxma vaxtının 1 il azaldılması variantına üstünlük verilir.
Beşincisi, “Əmək pensiyası haqqında” Qanunda dəyişikliklər pensiyaçıların nə qədərini, neçə faizini təşkil edəcək?
5 və çox uşağı olan ailələr nə qədərdir və ölkəmizdəki ailələrin neçə faizini təşkil edir?
Bu dəyişikliklərin, o cümlədən ayrılıqda götürdükdə çoxuşaqlı ailələrdə anaların pensiya yaşının 5 il azaldılmasının maliyyə tutumu nə qədərdir? Bu suallara aydınlıq gətirilməsi çox vacibdir.
Eyni zamanda son vaxtlar dünya bazarında neftin qiymətinin aşağı düşməsi və bu əsasda gəlirlərimizin azalmağa başlaması fonunda Dövlət büdcəsi ilə Dövlət Sosial Müdafiə Fondu arasındakı münasibətlər və digər vacib hesab etdiyimiz məsələlərə dair bir sıra təkliflərimizi də səsləndirmək istərdik:
Son illər Dövlət büdcəsi ilə Dövlət Sosial Müdafiə Fondu arasındakı münasibətlərdə əhaliyə ödənişlər üzrə, o cümlədən onun əsas hissəsini təşkil edən əmək pensiyalarının ödənilməsi xərclərinin getdikcə daha çox hissəsinin məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının artım tempinin yüksəldilməsi hesabına nail olunması xətti götürülmışdü. 2021-ci illə müqayisədə 2024-cü ildə məcburi dövlət sosial sığorta haqları 1,6 dəfə artaraq 3,5 milyard manatdan 5 milyard 478 milyon manata çatdırıldı. Bu əsasda, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin balanslaşdırılması məqsədilə dövlət büdcəsinin öhdəliklərinin maliyyələşdirilməsi üçün dövlət büdcəsindən ayrılan vəsait 1 milyard 632 milyon manatdan 1 milyard 232 milyon manata endirildi, yəni 400 milyon manat və ya 1,3 dəfə azaldıldı. 2025-ci ildə Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin balanslaşdırılması məqsədilə dövlət büdcəsinin öhdəliklərinin maliyyələşdirilməsi üçün dövlət büdcəsindən ayrılan vəsait yenidən 1,3 dəfə artırıldı. Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun gəlir və xərcləri bərabər olmaqla, 7 milyard 676 milyon manat məbləğində və yaxud cari ilə nisbətən 10,5 faiz çox nəzərdə tutulur. Fondun xərclərinin 20,8 faizlik hissəsi və yaxud 1 milyard 600 milyon manatı dövlət büdcəsindən ayrılacaq transfertin payı hesabına maliyyələşdiriləcək. Bu, 2024-cü illə müqayisədə 368 milyon manat və yaxud təxminən 30 faiz çox deməkdir. Halbuki, artıq qeyd etdiyimiz kimi, fəaliyyətdə olan pensiya sistemi işə salınanda bildirilmişdi ki, bu islahatlar nəticəsində pensiya sistemi çox dayanıqlı maliyyə mənbəyinə malik olacaq.
Buna etibarlı şəkildə nail olmaqdan ötrü, islahatları dərinləşdirməklə bir sıra problemlərin həllini sürətləndirmək lazmımdır:
Birincisi, pensiya sisteminin vahid konsepsiya üzrə islahatlarını davam etdirmək yaşlı nəslin pensiya əlçatanlığını yüksəltmək istiqamətində işləri davam etdirmək çox vacibdir.
İkincisi ,bu ilin yanvarın 1-nə olan məlumata görə, 5 milyon üstündə olan məşğul əhalinin yalnız 1,8 milyon nəfərə və ya 36 faizə yaxını muzdla çalışan işçilərdir. Dünyanın xeyli ölkəsində yaşlı insanların hər 1000 nəfərindən 850-900 nəfəri muzdlu əmək xətti ilə pensiyaya çıxırsa, bizdə bu rəqəm ortalama 360 nəfər, Bakıda 600 nəfərin, regionlarda isə 300 nəfərin ətrafındadır. Ona görə də, ölkəmizdə 1 pensiyaçıya cəmi 1,6 muzdla çalışan düşür ki, bu çox kiçik bir rəqəmdir və bu göstəricinin yaxşılaşdırılması istiqamətində islahatları genişləndirmək və dərinləşdirməklə sistemli tədbirlər görülməlidir. Eyni zamanda pensiya sistemi çox dayanıqlı maliyyə mənbəyinə malik olması üçün şəffaflığı artırmaq, eləcə də müqavilə əsasında işləyənlərin əhatə dairəsinin genişləndirmək lazmdır ki, Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna bu xətlə daxil olmağa başlayan əlavə vəsaitin həcmi daha da artsın.
Üçüncüsü, iqtisadi azadlıqları artırmaq və digər məlum tədbirləri sistemli şəkildə həyat keçirməklə xüsusən regionlarda yüksək maaşlı və rəqabətədavamlı iş yerlərinin dairəsini genişləndirmək istiqamətində nəzərəçarpan işlər görülməlidir.
Dördüncüsü, özəl sektorda ikili mühasibatın aradan qaldırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin dairəsinin genişləndirməklə bu mənbə hesabına Dövlət Sosial Müdafiə Fondununa xeyli əlavə vəsait cəlb etmək olar.
Sadaladığımız istiqamətlərdə Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun xeyli əlavə vəsait cəlb etmək imkanları var. Həmin imkanları reallaşdırmaqla Fonda yüz milyon manatlarla əlavə vəsait cəlb etmək olar.
Pensiya islahatlarında nəzərə alınması vacib olan məsələrdən biri də budur ki, Azərbaycanda yeni doğulan uşaların sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb və ailə modeli dəyişib. Ailələrin əksəriyyəti 2 və 1 uşaqlı ailələrdən ibarətdir. 5 və daha çox uşağı olan ailələr isə azlıq təşkil edir. Ona görə də, ölkəmizdə ailə modeli dəyişdirilməli və üçuşaqlı ailə modelinə keçmək lazımdır. Bu kontekstdə çoxuşaqlı ailə dedikdə bu 3 və daha çox uşağı olan ailələrə şamil edilməli və pensiya yaşının azaldılması güzəştləri tətbiq edildikdə 3 uşaqlı ailələr başlanğıc kimi götürülməlidir.
Oxşar xəbərlər
- Prezident İlham Əliyev Əl-Ərəbiyə kanalına müsahibə verib: ölkə başçısından mühüm mesajlar (CANLI)
27 avqust 2025 16:53
- Ramiz Mehdiyevin arvadının ŞƏRAB ZAVODU
27 avqust 2025 11:12
- Daha 104 ailə Xıdırlıya köçür
27 avqust 2025 09:44
- Ruslar Səfərov qardaşlarını öldürüb, cinsiyyət orqanlarını kəsiblər – vəhşi və əxlaqsız mesaj
27 avqust 2025 03:13
- Məhərrəmlik bitdi, toylar başladı - qiymətlərdəki fərq...
26 avqust 2025 10:20
- Daha bir ölkə dördgünlük iş rejiminə keçir - bəs bizdə?
26 avqust 2025 10:07
- Bu gün Mehriban Əliyevanın doğum günüdür
26 avqust 2025 00:34
- İbtidai siniflərdə dərs vaxtı qısaldılacaq?
25 avqust 2025 22:05
- Ər-arvad lotereyada 1 MILYARD uddular - Pulu görün hara xərclədilər
24 avqust 2025 23:36
- Sirri 114 il ərzində açılmayıb: Doroti Arnolda nə olub?
24 avqust 2025 15:30
Xəbər lenti
- Prezident İlham Əliyev Əl-Ərəbiyə kanalına müsahibə verib: ölkə başçısından mühüm mesajlar (CANLI)
27 avqust 16:53
- Azərbaycanda REKTORSUZ universitetlər....
27 avqust 14:06
- İlham Əliyev Maya Sandunu təbrik etdi
27 avqust 12:06
- Ramiz Mehdiyevin arvadının ŞƏRAB ZAVODU
27 avqust 11:12
- İlham Əliyev: Azərbaycan torpağında bir nəfər də rus əsgəri yoxdur
27 avqust 10:31
- Lotu Quli belə ÖLDÜRÜLÜB: Rusiya kanalı görüntüləri YAYDI
27 avqust 10:01
- Bu, Rusiya üçün pis olacaq - Tramp
27 avqust 09:53
- Daha 104 ailə Xıdırlıya köçür
27 avqust 09:44
- Ruslar Səfərov qardaşlarını öldürüb, cinsiyyət orqanlarını kəsiblər – vəhşi və əxlaqsız mesaj
27 avqust 03:13
- ABŞ bu şəxslərə ölüm hökmü tələb edəcək - Trampdan açıqlama
27 avqust 01:31
- 35 hərbçi TƏZMİNAT üçün bir-birini YALANDAN güllələyib - Rusiya ordusunda qalmaqal
27 avqust 01:02
- Bu sərnişinlər təyyarəyə iki yerə bilet alacaqlar - Aviaşirkətdən yeni qərar
27 avqust 00:45
- Veysəloğlu Distribusiya şirkəti -Dəyərlərimizin izi ilə- devizi altında Şuşada möhtəşəm tədbir keçirdi
26 avqust 21:33
- 8 aydır boksçuların MAAŞI VERİLMİR - Məşqçi şikayət etdi
26 avqust 20:37
- Nəsiminin məzarı Suriyadan Azərbaycana gətirilə bilər
26 avqust 12:29
- Bu gün tanınmış rəssam Yusif Mirzənin Laçında -31 İL SONRA- fərdi sərgisi açılır
26 avqust 10:34
- Məhərrəmlik bitdi, toylar başladı - qiymətlərdəki fərq...
26 avqust 10:20
- Daha bir ölkə dördgünlük iş rejiminə keçir - bəs bizdə?
26 avqust 10:07
- Bu gün Laçın Şəhəri Günüdür
26 avqust 09:37
- Arzu Əliyevadan anasına təbrik - Foto
26 avqust 09:26
- Cahangir Novruzov ölkədən kimə görə getdi? - VİDEO
26 avqust 02:10
- Bu gün Mehriban Əliyevanın doğum günüdür
26 avqust 00:34
- DƏHŞƏT: 5 ildə Azərbaycanda ABORT-un SAYI - 300000, Gürcüstanda, Ermənistanda ?
25 avqust 23:54
- İbtidai siniflərdə dərs vaxtı qısaldılacaq?
25 avqust 22:05
- Prezident Stiven Doutini qəbul etdi (FOTO)
25 avqust 14:43
- Putin DALA VERİR – Trampın xəbərdarlığı Moskvanı silkələdi
25 avqust 09:05
- Tanınmış idmançı güllələndi
25 avqust 00:12
- Paşinyanın 27 il əvvəlki yazısı üzə çıxdı: Azərbaycan və Türkiyənin günahsız qurbanlarını niyə görməzlikdən gəlirik?
24 avqust 23:50
- Ər-arvad lotereyada 1 MILYARD uddular - Pulu görün hara xərclədilər
24 avqust 23:36
- 15 ildən sonra dünyaya gələn evin tək oğlu idi... - Doğum günü olan ŞƏHİDİMİZ
24 avqust 22:43
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya