- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
- Rusiyada Azərbaycandan gətirilən 18 TON ŞEFTALI ı məhv edildi
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
150 il öncə İran şahı Rusiya və Qafqaza belə baxırmış

1874-cü ildə İran şahı Nasirəddin şah Qacarın Rusiya, Qərbi Avropa və Qafqaza bir il əvvəlki səyahətini əks etdirən səfər gündəliyi ilk dəfə ingilis dilində çap edilib. Bu, İran şahının bu qəbildən olan ilk səyahəti idi.
Əsasən, şahın öz dilindən yazılmış gündəlikdən İranın transformasiyasında müəyyən rolu olmuş bu səfərin detallarını dərc edib. Yazıya əlavə edilən fotolarsa həmin məkanlarda təxminən şahın səfəri ilə üst-üstə düşən zamanlarda çəkilib.
Rusiyanın cənubundakı Volqa çayı üzərində şəhər
"Allaha şükür olsun, biz açıq dənizdən çıxıb böyük cazibəsi olan Volqa adlı çaya daxil olduq. Bu çay çox genişdir. O qədər genişdir ki, adi muşket gülləsi bu sahildən o birinə keçə bilməz", - Nasirəddin şah 1873-cü ilin mayında İrandan çıxıb Xəzər dənizini keçərək Rusiya İmperiyasını ilk dəfə gördüyü zaman belə yazıb.
"Hər kənddə kilsə…"
"Hər kənddə bir kilsə tikilib. Çox gözəl və əzəmətli. Bu kəndlərin sakinləri peşəcə balıqçıdır", - şahın Rusiyada adi xalqla bağlı ilk təəssüratı belədir.
Şah yazır ki, bəzi kəndlərə yaxınlaşdıqları zaman "sakinlər çay sahilinə tökülüşüb "Ura!" deyə qışqırmağa başladılar".
Şah qeyd edir ki, Volqa çayı üzərindəki şəhərin meri ənənəvi hədiyyə olan duzla çörəyi gətirəndə məcməyinin üzərində onun gəlib çatdığı tarix oyulmuşdu.
Trans-Sibir magistralında buxar qatarı
Şah və onu müşayiət edənlər Rusiyanın cənubundan sonra səyahətini qatarla davam etdirib. Göründüyünə görə, bu, şah üçün yeni təcrübə imiş.
"Qatarın sürəti elə idi ki, biz uçan qağayıları ötüb keçdik", - Nasirəddin şah təəccüblə yazır.
Göründüyünə görə, şah dəmiryola aid terminləri ilk dəfə Rusiyada öyrənib.
""Stansiya" qatarların dayandığı, təkərlərinin yağlandığı və sərnişinlərin qəhvə və qəlyanaltı götürdüyü yerdir", - yenə şahın qeydidir.
Gündəliyin başqa bir yerində isə o, qatarla keçdikləri tuneli "dağın içində oyuq" adlandırır.
Qatar Moskvaya çatanda səfərin rəsmi hissəsi başlayıb. Burada öz rəsmi uniformalarını geyinən şah və onu müşayiət edənlərə Kremli göstəriblər, daha sonra isə, göründüyünə görə, onları Böyük Teatra dəvət ediblər. Burada onlar ilk dəfə baletlə tanış olublar.
Moskvada Böyük Teatr. 1883
"Bu rəqs tamaşasına balet deyirlər"
"Pərdə qalxdı və qəribə bir dünya peyda oldu. Çox sayda qadın rəqs etməyə başladı. Bu rəqs tamaşasına balet deyirlər, yəni danışıqsız tamaşa və rəqs".
O yazır ki, bu incəsənət növünün özəlliklərini "təsvir etmək mümkün deyil".
Sankt-Peterburqda şahın gündəliyi diplomatik şəkil alır. Burada o, çar II Aleksandr ilə görüşür. O, çarı "hündür qamətli və əzəmətli, danışığı ağır, yerişi isə əzəmətli" olan adam kimi təsvir edir.
Şah iki monarx arasındakı söhbət haqda çox detal vermir və onu sadəcə "uzun və xoş" adlandırır.
Belə görünür ki, Sankt-Peterburqda gördüyü teatr tamaşaları şaha Moskvada gördüyü baletdən daha ədəbsiz təsir bağışlayıb. O, bir aktrisanı "Tayt geyinmiş, arxası və ayaqları açıq gonbul qadın" adlandırır və onun səhnədə yerə düzülmüş yanan şərab şüşələri arasında velosiped sürdüyünü yazır.
"Axırda o, velosipeddən yerə yıxıldı və ətəyi alışdı", - şah belə yazır.
Sankt-Peterburqda Müqəddəs İsaak kafedralı
İran şahı Peterqofa bir ayrı heyran qalıb
Peterqof imperatorun Sankt-Peterburq ətrafındakı dəbdəbəli iqamətgahıdır.
"Bura cənnət kimi bir yer idi", - şah yazır. Gündəliyin bu hissəsində o, Fin körfəzi boyunca uzanan yaşıl xiyabanları və fontanları detallı təsvir edir.
Mayın 29-da şah Qərbə doğru yola çıxaraq, bugünkü Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, İsveçrə, İtaliya, Yunanıstan və Türkiyəni gəzib. İrana geri dönəndə isə Gürcüstandan keçib.
Şah gəmi ilə Gürcüstanın qərbində yerləşən Potiyə çatar-çatmaz, ildırım onun gəmisindən cəmi bir neçə metr aralıda "bir neçə min topun çıxara biləcəyi gurultu ilə" dənizi vurub.
Gürcüstanın sahilində şahı "müxtəlif tayfa və millətlər" salamlayıb. Onların arasında çərkəzlər, ləzgilər, ermənilər, gürcülər, Dağıstan müsəlmanları və şahın heyran qaldığı etnik qrup - minqrellər də olub.
Minqrel döyüşçülər
"Bu bölgə Açıqbaşlar ölkəsinin bir hissəsidir", - deyə şah minqrellər haqda yazır. "Açıqbaşlar ölkəsi sakinlərinin hamısı başıaçıq gəzir. Qadınlar, kişilər, yaxud uşaqlar heç vaxt başlarına papaq qoymazlar".
Ancaq az sonra mətnin bir başqa yerində şah bu iddiasına zidd olaraq, minqrel döyüşçülərin başlarına "çalma kimi" qırmızı parça doladıqlarını, qurşaqlarında tapança və iri bıçaq gəzdirdiklərini yazır: "Onların geyimi buna görə Fransadakı zuavların və Hindistan tayfalarının geyiminə bənzəyirdi, ancaq muşketləri Tula zavodunda düzəldilmiş iynə tüfəngi idi".
"Bu şəhər bərbad və çirkli idi"
Avqustun 29-da şah qatarla Tbilisiyə çatır. Göründüyünə görə, şəhərin görünüşü onun xoşuna gəlir.
"50 il əvvəl bu şəhər bərbad və çirkli idi", - o, belə yazır. Ancaq özünün doğulmasından da əvvəl şəhərin necə göründüyünü haradan bildiyini yazmır. "İndi isə tədricən xüsusi evlər və ictimai binalar, məktəblər…, daş döşənmiş geniş küçələr salınır".
Daşqından sonra Tbilisi
Potidə olduğu kimi, Tbilisinin də fars, gürcü, rus, dağıstanlı, çərkəz, alman və ermənilərdən ibarət etnik tərkibi şahı təəccübləndirib.
İndi olduğu kimi, o zaman da Gürcüstanın meyvəsi keyfiyyəti ilə seçilirmiş. Şah qarpız, üzüm və armudu ayrıca vurğulayıb, Tbilisinin xiyarını da unutmayıb.
"Tbilisidən çıxar-çıxmaz, yolun heç bir tərəfində insan işinin zərrəcə izi yox idi. Göz gördüyü qədər hər yer ürəksıxan düzlər və qonur dağlar idi", - şah yolun Tbilisidən Ağstafaya qədər olan hissəsini belə təsvir edir.
Şah "Şəmkür"ə qədər olan ərazilərdə türk Şəmşəddinli tayfasının yaşadığını, Şəmkirdə bu tayfanın yaşadığı ərazilərin bitdiyini qeyd edir.
"Gəncə şəhəri bağlarla əhatə olunub, ancaq şəhərin içindəki evlər yoxsul və miskindir", - o gileylənir.
Gəncənin ruslar və ermənilər yaşayan məhəlləsində şah Gəncə canişininin təşkil etdiyi "təpənin başında çox miskin bir kirayə ev" adlandırdığı mənzildə qalıb.
Şamaxıda şah din xadimləri, şəhərin zəngin və nüfuzlu şəxsləri ilə görüşür. O, cəmi bir neçə il öncə baş vermiş zəlzələdən söz açır və, ümumiyyətlə, bu ərazidə zəlzələlərin tez-tez baş verdiyini qeyd edir.
Nasirəddin şahın səfər gündəliyinin İngiltərədə çap olunan bu nəşrində Azərbaycandakı yer adları yetərincə dəqiq göstərilib.
Bakı
"Bu cür bölgə üçün yaxşı addır"
"Bakıya gedən yol başdan-ayağa quru və bərbad idi. Düz və dağlar bizim heç vaxt görmədiyimiz və eşitmədiyimiz qədər quru və bərbad idi. Bu gün yolumuz "Dəfn quyusu" adlanan yerdən (güman ki, söhbət Qobustandan gedir. Orijinal kitabda yerin dəqiq adı çəkilmir. – tərc.) keçib. Bu cür bölgə üçün yaxşı addır", - o yazır.
Şah gəmi ilə vətənə yola düşməzdən əvvəl çox qısa müddət Bakıda dayanıb. Şəhər rəsmiləri onu yaxşı qarşılayır, Bakı əhalisi isə şah və ətrafını görmək üçün toplanır.
AzadlıqRadiosunun müxbiri Amos Çapplın yazısında deyilir ki, bir neçə imperiyanı əhatə edən və Nasirəddin şahda böyük təəssürat oyadan bu səyahət diplomatik uğur kimi görülür. O, İrana dönməsindən az sonra Tehran yaxınlığında kiçik dəmiryolun tikintisinə başlayıb.//Mənbə: AzadlıqRadiosu
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
11 iyul 2025 14:43
- Rusiyada Azərbaycandan gətirilən 18 TON ŞEFTALI ı məhv edildi
11 iyul 2025 14:30
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
11 iyul 2025 13:39
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
11 iyul 2025 12:55
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 2025 01:44
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
11 iyul 2025 00:36
- İranlı molla : CƏHƏNNƏM əhlinin dili TÜRKCƏ, CƏNNƏT əhlinin dili ƏRƏBCƏDİR...
10 iyul 2025 13:33
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 2025 12:29
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 2025 10:00
- Bakıda nişana hazırlaşan oğlanı öldürdülər - Dedim ki, bura yaşayış yeridir, söyüş söyməyin
10 iyul 2025 01:18
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
11 iyul 14:43
- Rusiyada Azərbaycandan gətirilən 18 TON ŞEFTALI ı məhv edildi
11 iyul 14:30
- İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi (FOTO)
11 iyul 13:47
- Rusiya işğal olunmuş Ukrayna ərazisindən 4 MİLYON TON TAXIL OĞURLAYIB...
11 iyul 13:39
- Keçmiş nazir xanımı və gəlinlərindən DANIŞDI: İkisi də əcnəbidir - VİDEO
11 iyul 13:15
- İran 300 MİNDƏN ÇOX ƏFQANI ölkədən qovur. SƏBƏB ?
11 iyul 12:55
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
11 iyul 12:23
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 11:31
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
11 iyul 10:45
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 10:08
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
11 iyul 09:48
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
11 iyul 09:36
- HÖKÜMƏ - kədərim mənim filmi bu tarixdə təqdim olunacaq
11 iyul 02:05
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 01:31
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 01:12
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
11 iyul 00:36
- Daha bir rayonda yasda EHSAN ləğv edildi
11 iyul 00:26
- 5 saat davam edən İlham Əliyev-Paşinyan görüşünə dair İLK AÇIQLAMA
10 iyul 14:43
- İranlı molla : CƏHƏNNƏM əhlinin dili TÜRKCƏ, CƏNNƏT əhlinin dili ƏRƏBCƏDİR...
10 iyul 13:33
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 12:29
- Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov Nardaran qəsəbəsində vətəndaşları qəbul edib
10 iyul 12:18
- Maral tam Ayı 10 iyul 2025: Nə etməli?
10 iyul 11:41
- Kompüteri 1000 DƏFƏ sürətləndirməyin yolu
10 iyul 11:18
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 10:00
- Ərdoğan xalqa müraciət edəcək
10 iyul 09:47
- İlham Əliyevin Nikol Paşinyanla görüşü başladı
10 iyul 09:28
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədov bu şəxsi məhkəməyə verdi
10 iyul 01:46
- Bakıda nişana hazırlaşan oğlanı öldürdülər - Dedim ki, bura yaşayış yeridir, söyüş söyməyin
10 iyul 01:18
- İlham Əliyev Paşinyanla görüşəcək - Vaxt və yer açıqlandı
09 iyul 12:37
- İki gün sonra ÖCALAN daha bir - Tarixi çağırış edəcək
09 iyul 11:42