Həsən  Orucoğlu: SÜSƏN DAĞINDAN GƏLƏN MUĞAMAT SƏSİ

 

1.KÖKDƏN DOĞAN SEHR

 

...Onun səsinə,muğam,təsnif oxumasına çoxdan qulaq asmışdım.Təxminən bir il öncə ola,ya olmaya.Amma tanımadığımdan əlimə qələm alıb,yazmaq fikrində olsam da belə, nədənsə tərəddüd edirdim.Eşitmişdim ki,əslən Zəngilanın Genlik kəndindəndir.

Bunu dəqiqləşdirmək üçün rayonun keçmiş baş memarı,bizim hörmətli Dilşad xanım Həsənovaya üz tutdum və ondan bu haqda soruşanda:

-Hə,əslin...kökün tanıyıram.Yaxşı nəsildəndirlər.Əsl zəhmətkeş,fədakar bir ailənin övladıdır.Ulu babası Seyidalı kişi də öz dövrünün ən tanınmış,hörmətli musiqiçisi olmuşdur.Bütün el şənliklərində,məclislərdə onun səsi-sorağı geniş vüsət doğurardı.Ətraf rayonların-Füzuli,Cəbrayıl,Qubadlının,hətta Qafan elinin,Naxçıvanın,Dərələyəz mahalının toy-büsatları onsuz keçməzdi. Seyidalı kişinin dəvətləri o qədər çox olurdu ki,toy sahibləri şənliklərini yazdan-payıza,payızdan isə qışa keçirərdilər...Bu,bir həqiqətdir ki, o qədər şirin,təsirli aşıq havası çalırmış ki,dağdan qoyun-quzunu çobansız,bələdçilik gədiklərdən aşıra-aşıra kəndə haraylayıb...gətirərmiş! Bu,bir möcüzə,sirr-sehr deyilmi?! Deyilənə görə Seyidalı kişinin qara zurnada qeyri-adi ifası musiqi xəzinəmizin "Qızıl fondu"-nda hələ indi də qalmaqdadır... Bünövrələrində çalıb-oynamaq,oxumaq eşqi,həvəsi olduğundan kifayət qədər xəbərdaram.Hələ Aynurun kiçik qardaşı Orxan da mahir tar çalandır...Sumqayıtda onları musiqiçilər ailəsi kimi tanıyırlar.

Və bu sözlərdən ürəklənib esseni həvəslə yazdım.Həm də sevindim ki,belə gözəl,şirin səsə sahib olan Aynur

Həsənxanova nə yaxşı ki,bizim eldən-obadandır!

 

2.MUĞAM-MUSİQİNİN İLK CIĞIRI

 

...Musiqi janrları içində muğam və ya muğamat emosional məna daşıyan mürəkkəb bir bədii həyacan əsəridir.

Dərin və bitkin təfəkkür tərzi lazımdır ki,onu ifa edə biləsən...səsləndirəsən!

Əlbəttə,muğamın bütün şöbə və guşələrini ardıcıl,sistemli ifa etmək üçün musiqi kompozisiyasının incəliklərini yaşamağı bacarmalısan.Sözsüz ki,hər kəs bu ağır,məsuliyyətli yükün altına öz çiyinlərini verməyə cürət etməzdi.

Muğam çox sujetli bir əsərdir.Onun musiqi-poetik məzmununu,dəqiq ritmini və mahiyyətini dərk etmədən irəli bir addım da belə atmaq olmaz.

Ancaq gənc istedadlı xanəndə Aynur Həsənxanova muğam oxuyarkən şöbədən-şöbəyə,guşədən-guşəyə rahat və asanlıqla keçə bilir.Bu isə onun musiqinin məntiqinə yaxından bələd olmasından,dərin duyumundan xəbər verir.Özünü azad və sərbəst hiss etməyi isə muğamı tez bir zamanda ram etməsinin nəticəsidir.Aynur sanki qaynar bir bulaqdır.Əvvəlcə çox sakit...asta...aramla və səbrlə-tələsmədən,qarıxmadan oxuyur...sonra isə yavaş-yavaş elə aşıb-daşır ki, bu yerdə gəl,onun "üzünü görmə".Adamı tutub...elə silkələyir ki, dünya başına fırlanır...

Adi bir bəstəkar...və ya xalq mahnısını oxumağa nə var ki!

Ancaq muğam oxumaq isə kosmosa qalxıb...enməyə bənzəyir...Muğamı belə oxuyarlar,e.Səsə-avaza bax,bir sən.Yanıqlı...yanğılı...ürəkləri titrədən...könüllərə şəfqət,məlhəm olan nəğməli bir səs! Hər nə varsa,yerində-yatağında.

Onun oxumağı adama elə yapışır ki,muğam səni lap buraxsa da...sənin onu buraxmağa əlin var gəlmir,ancaq...Oxuduğu muğamın,təsnifin sözlərini elə səlis,aydın tələffüs edir ki,elə bilirsən ki,bədii qiraətçi şeir oxuyur.İntonasiya,ahəngdarlıq,səsin-hərflərin vurğusu da yerli- yerində.Adətən,musiqidə bu,çox mühüm və vacib şərtdir.Bu da sözün bir qayəsi...mənziləsidir.

Pərdə üzərində simin titrəməsi ilə səsin üst-üstə düşməsi muğamın effektini,təsirini daha da gücləndirir.Aynurun ədəb-ərkanı,səhnə mədəniyyəti də oxuduğu muğam və təsniflərə xüsusi bir gözəllik qatır...

Bu yerdə yadıma virtuoz tar ifaçısı,Xalq artisti,professor Möhlət Müslümovun bir müdrik sözü düşdü:

-"Aynuru müşayiət edəndə əsla yorulmuruq,bizi qəti incitmir,çətinə də salmır...Nədən ki,o bizim arxamızca oxumaq əvəzinə...muğamı elə sərrast,usta ifa edir ki,biz Aynurun ifasının dalına gülə-gülə düşürük".Bu söz adi görünsə də...əslində gənc,qabiliyyətli və fenomen xanəndə qıza verilən ən böyük bir qiymətdir!

 

3.ŞUŞADA MÜSABİQƏ QALİBİ

 

...Sevindirici haldırki,Şuşada keçirilən VIII "Muğam Televiziya Müsabiqəsinin qalibləri müəyyənləşərkən Aynur Həsənxanova musiqi kürsüsünün ikinci yerinin qalibi seçilmişdir.Böyük uğur,böyük qələbədir!

Şərqi Zəngəzurun "de fakto","de yurye" ilk gənc muğam ifaçısı.Yüksək rütbə,yüksək tituldur.

Aynuru ürəkdən təbrik etməyə və onunla qürur duymağa dəyərdi! Xalq musiqisinin əsasını muğamlar təşkil edir.Bütün bəstəkarların əsərləri öz kökü etibarı ilə sözsüz ki, muğamlara bağlıdır.

Bu mənada muğamlarımızın gördüyünüz kimi bənzərsiz gənc ifaçısını öz elimizə-obamıza tanıtdırmaq və onu yaxından tanımaqdan fərəhli nə ola bilərdi!

Yeri gəlmişkən onu da qeyd edim ki,Aynur Həsənxanova həm də Ali təhsilli musiqiçidir.

O,bu il Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Solo ifaçılıq və xanəndəlik" ixtisasına yiyələnmişdir.

 

4.BURA ZƏNGİLANDIR...

 

Zəngəzurun düz qapısının ağzıdır, Zəngilan.Təbii sərvətləri,meşələri,dağları,yüksəklikləri...buz bulaqları...Həkərisi,Bərgüşadı,Oxçuçayı,Bəsit çayı var,Zəngilanın.Arazı Araz edən qollarıdır,bu çaylar...

Və dünyada birinci olan Rəzdərə Şərq Çinarlığı da burdadır.

Elə adamları da o yerlərin təbiəti kimidir;saf,təmiz...kristal...həlim,mülayim,istiqanlı,ədəb-ərkanlı...Elə səsləri-soraqları da Çinar kimi də ucalıqdan gəlir.

...Xəyalım məni yenə də Xan Çinarlı,ecazkar Zəngilana çəkib apardı.Mənə elə gəlirdi ki, Süsən dağ silsiləsinin ətəklərində yerləşən və zümzüməli Oxçuçayın sahilində isə qərar tutan...təbiətin gözəl,yaraşıqlı mənzərəsinə bürünən-Genlik kəndində gənc xanım xanəndə Aynur Həsənxanova yorulmadan passionar enerji ilə bir-birinin ardınca şövqlə,həvəslə "Şur", "Segah", "Rahab", "Mahur hindu", "Bərdaşt"(Çahargah) və.s. muğamlarını oxuyurdu...