- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
Azərbaycanda proporsional seçki sisteminə keçid mümkündürmü? (ŞƏRH)
Cəmiyyət7 avqust 2023 22:00

Azərbaycanda növbəti növbəti parlament seçkilərinin proporsional, yəni partiya siyahıları üzrə keçirilməsinin mümkünlüyü barədə qızğın müzakirələr gedir. Hətta tezliklə referendum keçirləcəyi ilə bağlı məlumatlar da yayılır.
Araşdırmaçılar hesab edirlər ki, proporsional sistemin bərpası ilə seçki islahatları həyata keçiriləcək. Lakin seçki sistemi islahatına dair referendumun planlaşdırılması ilə bağlı hər hansı məlumat rəsmən təsdiqlənməyib. Buna baxmayaraq, bəzi ekspertlər belə məlumatları qeyri-ciddi hesab edirlər. Amma bəzi müşahidəçilər hesab edirlər ki, yaxın vaxtlarda proporsional seçki sisteminin tətbiqi məsələsi aktuallaşa bilər.
Vurğulayaq ki, proporsional seçki sistemi Azərbaycan üçün yenilik deyil. 1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Konstitusiyasına görə, Milli Məclisə səsvermə qarışıq sistem üzrə keçirilib - 100 deputat majoritar (birmandatlı seçki dairəsi), 25 deputat isə proporsional sistem (çoxmandatlı vahid seçki dairələri) üzrə seçilib. Lakin 2002-ci ildəki Konstitusiya referendumu ilə proporsional seçki sistemi ləğv edilib. Növbəti səsvermələr yalnız majoritar sistemə əsaslanıb.
Məsələn, 2005-ci ildə keçirilən parlament seçkiləri majoritar sistemi ilə həyata keçirilib. Qeyd edək ki, majoritar sistemə görə, səslərin nisbi çoxluğunu qazanan namizəd qalib gəlir.
Bəzi araşdırmaçılar belə hesab edirlər ki, majoritar sistem plüralist qanunverici orqanın yaradılmasına yardım edir. Belə ki, parlamentdə çoxluq təşkil edən partiyaya öz proqramını həyata keçirməyə imkan verir. Onların qənaətinə görə, bu sistem hökumətin effektivlik meyarına daha çox uyğun gəlir. Hər bir partiyaya verilən səslərin miqdarı ilə parlamentdə tutduğu yerlərin sayı uyğun gəlir. Məsələn, 52 faiz səs toplamış partiya parlamentdə yerlərin 52 faizini əldə edir. Bu sistem ölkə üzrə partiyalara verilən səslərin itməməsi baxımından cəlbedici görünür. Lakin bu sistem parlamentdə rəqabət aparan çoxlu sayda partiyaların olmasına şərait yaradır ki, bu da koalision çoxluğun formalaşdırılması işini çətinləşdirir.
Digər siyasi araşdırmaçılar isə düşünür ki, proporsional seçki sisteminin ləğvi siyasi partiyaların sıradan çıxmasına, onların önəminin azalmasına rəvac verir.
Hər iki tərəfin öz arqumentləri mövcuddur. Lakin sualı açıq qalır - Azərbaycanda proporsional seçki sisteminin bərpası mümkündürmü? Bu sistemin üstünlükləri və çatışmayan səbəbləri nədir? Bu və digər sualları Qaynarinfo siyasi liderlərə ünvanlayıb.
"Majoritar seçki sistemindən istifadə edən demokratik ölkələr çoxdur”
Demokratik İslahatlar Partiyasının (DİP) sədri Asim Mollazadə bildirir ki, Azərbaycanda hər bir variantın reallaşması mümkündür. Onun sözlərinə görə, seçki islahatları aparmaq üçün siyasi qüvvələr siyasi iradə nümayiş etdirməlidirlər:
"Hələlik seçki sistemi ilə bağlı müzakirələr olmayıb, belə müzakirələr başlayarsa, biz də iştirak edib, mövqeyimizi açıqlaya bilərik”.

Asim Mollazadə düşünür ki, hazırkı seçki sistemi ilə bağlı ciddi bir problem mövcud deyil:
"Çünki hər bir ölkənin bu istiqamətdə öz təcrübəsi var. Bir sıra ölkələr majoritar seçki sistemindən istifadə edirlər. Bu sistem qanunverici hakimiyyətdə hər bir bölgənin təmsilçiliyini təmin edir. ABŞ, Böyük Britaniyada, bir sıra Avropa ölkəsində bu sistem istifadə olunur. Siyasi partiyaların nüfuzunu artırmaq məqsədi ilə yeni demokratiyalarda çox vaxt proporsional sistemdən istifadə edilir. Lakin bununla yanaşı qarışıq sistemlər də mövcuddur. Azərbaycanda indiki sistemin qüsurları nədən ibarətdir, qarışıq sistem, yaxud da proporsional sistem siyasi təmsilçilik imkanlarımızı necə dəyişdirə bilər, bu və digər məsələləri konkret və detallı dəyərləndirmək lazımdır, bunun üçün də ciddi müzakirələrə ehtiyac var. Hər bir detal müzakirə edildikdən sonra qərarlar verilə bilər”.
"Demokratik ölkələrin əksəriyyətində proporsional seçki sistemidir”
Müsavat Partiyasının İcra Aparatının rəhbəri Gülağa Aslanlı isə deyir ki, proporsional seçki sisteminin bərpası mümkündür və bunun üçün real addımlar atılmalıdır:
"1995-ci ildə keçirilən referendumun nəticəsi olaraq Axzərbaycanda proporsional sisteminin tətbiqi haqqında qərar qəbul olunmuşdu. Amma 2000-ci il seçkilərində Müsavat Partiyası proporsional seçki sisteminə görə daha yüksək səs toplayıb, parlamentə buraxılmayandan sonra, 2002-ci ildə keçirilən seçkidə proporsional seçki sistemi "səmərəli deyil” deyilərək ləğv edildi”.

Gülağa Aslanlı deyir ki, dünyanın demokratik ölkələrinin əksəriyyətində ya tam şəkildə proporsional seçki sistemidir, ya da qarışıq sistemdir:
"Ən az halda parlamentin üzvlərinin 50 faizi proporsional, 50 faizi majoritar seçki sistemi ilə seçilir. Odur ki, beynəlxalq təşkilatlar bizdən də proporsional sistemə keçməyi tələb edirlər. Əgər, siyasi elita özündə iradə hiss edirsə, bu sistemə keçməlidir. Bu sistemə də keçərkən siyasi partiyaların qeydiyyatı prosesi sadələşdirməlidir”.
"Qarışıq seçki sistemi bərpa edilməlidir”
Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Mirmahmud Mirəlioğlu isə düşünür ki, proporsional seçki sisteminin bərpası vacibdir:
"Hətta biz bunu sınaqdan da keçirmişik. 2000-ci il parlament seçkilərində majoritar və proparsional seçki sistemi, yəni qarışıq sistem tətbiq olunub. Bu həm də vacib məsələdir. Uzun illər bu istiqamətdə xeyli dəyişiklik olub, referendumlar keçirilib, ləğv olunub”.
"Yenidən bu sistemin bərpa olması nə vaxt ola bilər” sualına cavab olaraq partiya sədri bildirib ki, bununla bağlı gözləntilər də var:
"Hakimiyyət nə vaxt istəsə, o vaxt da bərpa oluna bilər”.

Lakin Mirmahmud Mirəlioğlu qarışıq sistemin bərpa edilməsini doğru hesab edir:
"Azərbaycanda 2000-ci il təcrübəsi var. Digər tərəfdən, Azərbaycan əhalisinin sayı, partiyaların çoxluğu və s. amillər buna imkan verir. Ehtimal edirəm ki, "Siyasi partiyalar haqqında” Qanuna edilən dəyişikliklər bu istiqamətdə atılan addımlardan birirdir”.
"Payızda referendum keçiriləcək”
Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseynli bildirir ki, payızda referendum keçirilməsi ehtimalı yüksəkdir. Onun sözlərinə görə, referendumun nəticəsinə uyğun olaraq, bu sistem bərpa oluna bilər.
"Çünki Azərbaycanda proporsional seçki sistemi təcrübəsi olub. Mən bələdiyyə seçkilərinin də çox partiyalılıq əsasında keçirilməyinin tərəfdarıyam. Əgər referendum keçirilib, hansısa dəyişiklik olunacaqsa, yeni seçki məcəlləsi də hazırlanmalıdır. Bunun üçün də ciddi seçki islahatına ehtiyac var”, deyə AXP sədri vurğulayıb.

"Azərbaycanın hansı seçki sisteminə keçməsi daha məqbuldur” sualına cavab olaraq Pənah Hüseyn bildirib ki, Azərbaycanda ən çox ictimai rəydə üstünlük təşkil edən qarışıq seçki sistemidir:
"Lakin mən seçkilərin proporsional seçki sistemi əsasında keçirlməsinin tərəfdarıyam. Amma bəziləri seçilən şəxslərin 2/3-nin və daha çoxunun majoritar qaydada seçilməsi barədə danışırlar. Bu məsələlər müzakirə edilməlidir”.
Oxşar xəbərlər
- Paraşütlə tullanıb... ÖLMƏK neçəyədir?
9 iyul 2025 11:09
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
9 iyul 2025 02:37
- Dana monopoliyası təkcə mal-qara, Teyyub məsələsi deyil, cənablar, MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK məsələsidir..
8 iyul 2025 13:47
- Dağıstan rəhbərinin azərbaycanlılara MÜRACİƏTİ
6 iyul 2025 21:26
- Putin: 250 il əvvəl ABŞ-ı Britaniyadan qurtaran BİZ OLMUŞUQ !
6 iyul 2025 18:14
- Nikahsız analar, sənədsiz uşaqlar: Kimdir günahkar?
6 iyul 2025 17:29
- Fındıq mafiyası iş başında - Bağları məhv edir....
6 iyul 2025 01:39
- Sərnişinlərin YAYDA kondisionersiz avtobus dərdi
5 iyul 2025 09:59
- Gürcü bədənində rus başı formalaşdırmaq xülyası – Rus şovinizmi və gürcülər...
3 iyul 2025 19:43
- Prezident bu yolun açılışını ETDİ
3 iyul 2025 11:58
Xəbər lenti
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 11:31
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
11 iyul 10:45
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 10:08
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
11 iyul 09:48
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
11 iyul 09:36
- HÖKÜMƏ - kədərim mənim filmi bu tarixdə təqdim olunacaq
11 iyul 02:05
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 01:31
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 01:12
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
11 iyul 00:36
- Daha bir rayonda yasda EHSAN ləğv edildi
11 iyul 00:26
- 5 saat davam edən İlham Əliyev-Paşinyan görüşünə dair İLK AÇIQLAMA
10 iyul 14:43
- İranlı molla : CƏHƏNNƏM əhlinin dili TÜRKCƏ, CƏNNƏT əhlinin dili ƏRƏBCƏDİR...
10 iyul 13:33
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 12:29
- Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov Nardaran qəsəbəsində vətəndaşları qəbul edib
10 iyul 12:18
- Maral tam Ayı 10 iyul 2025: Nə etməli?
10 iyul 11:41
- Kompüteri 1000 DƏFƏ sürətləndirməyin yolu
10 iyul 11:18
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 10:00
- Ərdoğan xalqa müraciət edəcək
10 iyul 09:47
- İlham Əliyevin Nikol Paşinyanla görüşü başladı
10 iyul 09:28
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədov bu şəxsi məhkəməyə verdi
10 iyul 01:46
- Bakıda nişana hazırlaşan oğlanı öldürdülər - Dedim ki, bura yaşayış yeridir, söyüş söyməyin
10 iyul 01:18
- İlham Əliyev Paşinyanla görüşəcək - Vaxt və yer açıqlandı
09 iyul 12:37
- İki gün sonra ÖCALAN daha bir - Tarixi çağırış edəcək
09 iyul 11:42
- Dünyanın ən gülməli ölkələri açıqlandı: Zirvədə gözlənilməz ölkə yer aldı
09 iyul 11:16
- Paraşütlə tullanıb... ÖLMƏK neçəyədir?
09 iyul 10:08
- Naxçıvana Ali Məclis sədri Bakıdan gətirilə bilər
09 iyul 09:47
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
09 iyul 02:37
- Rusiyada büdcə kəsiri 6 dəfə artıb; Təhlükəsizlik yastığı sürətlə boşalır...
09 iyul 02:30
- Avropa ilə bağlı ŞOK RƏQƏMLƏR - Uşaqlı və uşaqsız ailələrin SAYI
09 iyul 01:27
- Ərdoğan Nəriman Cəlal və ailəsi ilə görüşdü - Fotolar
09 iyul 00:27
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya